Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

5.4 
Экологик жамғармалар 
Мақсадли маблағ ажратиш молиялашни атроф-муҳит эҳтиёжларига йўналтириш ва атроф-муҳит 
сиёсатини ресурслар учун рақобатлашувчи талаблардан ҳимоя қилишда муҳим аҳамиятга эга бўлиши 
мумкин. Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун давлат ва маҳаллий даражадаги атроф-муҳитни 
муҳофаза қилиш жамғармаларни ташкил қилишга замир яратади. 
Атроф-муҳит жамғармалари тизими Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш миллий жамғармаси ва 14 
маҳаллий жамғармалардан иборат. 2008 йилда 40 фоизга яқин тушум Тошкент шаҳри ва Тошкент 
вилоятидан йиғилди. Турли даражалардаги жамғармаларни ТМДҚ, вазирликларнинг тегишли ҳудудий 
ташқилотлари ва илмий муассасалар вакилларидан иборат кенгашлар бошқаради. 
Табиатни муҳофаза қилиш жамғармалари мақоми тўғрисидаги Вазирлар Маҳкамасининг 1993 йил 
қарори жамғармаларни ташкил қилиш асосий қоидалари, даромад манбалари ва рухсат этилган сарфлар 
турларини белгилаб беради. Биринчи АҲШдан қейинги давр мобайнида 2003 ва 2004 йилларда атроф-
муҳит жамғармаларининг тизимга кирим қилинадиган турли даромадларнинг нисбатига тегишли 
қўшимча ва ўзгартиришлар киритилди (5.1-бўлим). Охирги ислоҳотга (2004 йил Вазирлар 
Маҳкамасининг Вазирликлар ва идораларнинг бюджетдан ташқари жамғармаларига ажратмаларни 
тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисидаги қарори) ва 2004 йил Биология ресурсларидан оқилона 
фойдаланиш, уларни Ўзбекистон Республикасига олиб кириш ва унинг ташқарисига олиб чиқиш 
устидан назоратни кучайтириш тўғрисидаги қарорига кўра, ифлослаш бадал тўловлари, атроф-муҳитга 
зарар етгазганлик учун товон ва атроф-муҳит соҳасидаги (ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ва ов қилишга 
тегишли ҳужжатлар истисноси билан) қонун ҳужжатларини бузганлик учун жарима ва атроф-муҳит 
инспекторлари фаолиятидан келиб чиққан жарима тўловларининг 50 фоизи маҳаллий жамғармаларда 
қолади. Бунга қўшимча равишда, маҳаллий жамғармаларнинг даромадлари атроф-муҳит борасида чора-
тадбирлар ўтказадиган корхоналарда ҳиссадорлик даромади ва кўнгилли бадаллар ҳам киритилган. 
Даромаднинг асосий қисми ифлослаш бадали тўловидан тушади (2008 йилда 80 фоизга яқин эди), 
жарималар иккинчи ўринда. 
Табиатни муҳофаза қилиш миллий жамғармаси ҳисобига тушадиган даромад маҳаллий жамғармалар 
даромадларининг 25 фоизи, корхоналарда иштирок этишдан тушган даромад, кўнгилли ҳиссалар ва 
ноширлик фаолияти даромадидан иборат. Бунинг устига, 2004 йил ислоҳотига кўра, у марказий атроф-
муҳит инспекторларининг ҳаракати натижасида солинган ва ундирилган атроф-муҳитга зарар 
етказганлик учун жарима ва даъво маблағларидан 50 фоизни олади. Амалда маҳаллий жамғармалардан 
ўтказмалар Табиатни муҳофаза қилиш миллий жамғармасининг жами маблағини ташкил қилади 
(Жадвал 5.4).