Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

7.4
Тупроқ шўрланиши
Суғориладиган ерларда тупроқ шўрланиши кўпроқ Амударё ва Сирдарё ўрта- ва пастги оқим 
хавзаларида кузатилади. Шўрланишни кучайиши, иқтисодий ва ижтимоий оқибатлар билан биргаликда, 
қишлоқ хўжалик экинларини кескин камайиб кетишига олиб келади. Ер шўрланиши рақамлари манбага 
қараб фарқланади. БМТнинг Ривожланиш дастурига биноан 50 фоиздан ошиқроқ суғориладиган ҳудуд 
шўрланган, ўшандан 5 фоизи кескин шўрланган. ТМДҚнинг маълумотига кўра шўрланган ерлар 2,179 
минг га (ёки суғориладиган ерни қарийб 52 фоизни) ташкил этади, 665 минг га ўрта миқдорда 
шўрланган ерлар (16 фоиз) ва 168,9 минг га кескин шўрланган ерлар (3,93 фоиз). Ўзбекистоннинг 
Саҳроланишга қарши кураш бўйича БМТ Конвенцияси Миллий ишчи гуруҳини маълумот қилишича 
шўрланишдан деярли 53 фоиз (2,279 минг га) суғориладиган ерларга зарар етади, шу жумладан бу 
ҳудудни 47 фоизи ўрта ёки юқори миқдорда шўрланган. 1996-2006 йиллар оралиғида шўрланган ҳудуд 
хажми 91 минг га қисқарди.
Ерости сувларини кўтарилиши ва илдиз зонасида тузларни тўпланиши иккинчи даражали шўрланишга 
сабаб бўлади. Керагидан ортиқ миқдор суғориладиган сув билан тузни ювиб чиқариш ертаги сувларини 
кўтарилиши ва ботқоқлашиш хавфини кучайтиради. Ўзбекистонда шўрланган тупроқ бошқаруви ҳамда 
кескин шўрланган ва ботқоқлашган ерлар, шу жумладан биодренаж ва биотозалашга оид муҳим илмий 
тадқиқот ва экспериментлар мавжуд. Шўрланган ерларни кенг миқёсда реабилитацияси қишлоқ 
хўжалиги томонидан қўллаб-қувватланади, аммо, қилинмаяпти. 7.1-харита вилоятга қараб 
суғориладиган ерларни шўрланиш даражасини кўрсатади.
Орол денгизи ҳавзасини қуриганини ва тўпланган тузлар, чиқиндилар ва тупроқ заррачаларини 
тарқалишини дарахт ўтқазиш йўли билан тўхтатишга ҳаракат қилинди. 1.3 млн. гектардан зиёд туби 
очилиб қолган ҳавза Ўзбекистон ҳудудида жойлашган. Орол денгизи қуриган ҳавзасида ҳимоя қилиш 
вазифасини бажарувчи дарахтларни экиш суръатлари ўтган 15 йил давомида 15-20 минг гектарни 
ташкил этади. 

---

125