Microsoft Word doc

tabiat komponent (unsur)lari; tabiiy tizim(sistema)lar;
tabiat majmua(kompleks)larini olish mumkin.
Ushbu tabiat obyektlari ikki kurinitttda. namoyon buladi:

1. 
   Kishilar faoliyati tomonidan nisbatan tegilmagan yoki antropogen uzgarmagan, ya’ni tabiiy xossa va xususiyatlarini yukotib kuymagan:
   

tabiat komponentlari - tabiat yodgorliklari (sharsharalar, Forlar, noyob daraxtlar va ularning kompozisiyalari, noyob turdagi usimlik va xayvonot dunyosi, yer osti boyliklari va uning topilmalari, uziga xos shakldagi toshlar...);
tabiat majmualari - tabiat rezervatlari, biosfera kurikxonalari, kurikxonalar, buyurtma kurikxonalar, milliy tabiiy boFlar kabi davlatning aloxida e’tibori bilan «mutlak» ravishda kuriklanadigan yer yuzasi xududlari va suv akvatoriyalari...)
tabiiy tizimlar - urmonlar, tof chukkilari, turli landshaftlar yoki gidrografik obyektlar kabilar kiritiladi.

2. 
   Kishilar faoliyati (antropogen) yoki tabiiy jarayon va ^odisalar (ofatlar) natijasida uzgargan yoki yaratilgan:
   

tabiat komponentlari - sun’iy yaratilgan sharsharalar, Forlar, kulga urgatilgan yovvoyi xayvonlar, iklimlashtirilgan yovvoyi turdagi usimlik dunyosi ...;
tabiat majmualari - dendrologik boFlar, xayvonot boFlari, botanika boFlari, akvariumlar...;
tabiat tizimlari - sun’iy suv inshootlari va akvatoriyalari, madaniylashgan landshaftlar... kabilar kiradi (2-rasm).
Uzbekistonda bularga uch yuzdan ziyod gidrografik obyektlar, karyerlar, texnogen buzilgan yerlar, kesilgan va yokilgan urmonlar, jarliklar, surilmalar, upkonlarni misol kilib olish mumkin. Bu urinda eng yirik
milliy antropogen uzgargan ekoturizm obyekti sifatida Orol dengizi va uning atrofidagi buzilgan xududlarni yana bir bor eslab utish lozim.
Umuman olganda, ekoturizmning obyekti bulishi uchun x;ar bir sayyo^lik obyekti kuyidagi talablarga javob berishi lozim:

• 
  organizmlar muayyan yashash makoni yoki joyi bulishi, ya’ni biosfera doirasidan chisib ketmasligi;
  
• 
  tabiiy kelib chisishi buyicha antropogen uzgargan yoki uzgarmaganligi;
  
• 
  tabiat suynida sayoularning 24 soatdan ortis bulish yoki tunab solish imkoniyatining mavjudligi;
  
• 
  ekotizimlardagi modda va energiya almashuvida satnashayotgan bulishi.
  

Shunday kilib, ekoturizm obyekti - ekologik massadda sayyoulik uyushtirilishi imkoniyatiga ega bulgan tabiat komponent(unsur)lari, tabiiy tizim(sistema)lar, tabiat majmua(kompleks)lari. U inson ongiga boFlik bulmagan tarzda kelib chikkan, rivojlanadi va shakllanadi. Lekin tabiat fan-texnika yutuklari bilan kurollangan inson tomonidan uzgartirilishi, ya’ni madaniylashishi yoki yomonlashuvi mumkin. Afsuski, keyingi ikki asr davomida kupincha ekoturizm obyekti yomon tomonga karab yuz tutmokda (Ming yillik ma’ruza, Toshkent 2002).
Fanda tadkikot predmeti inson faoliyati va bilishi jarayonida obyektlar dunyosidan ajratib karalgan ma’lum yaxlitlikni ifodalovchi tushuncha. Predmet eng muxim belgi va xususiyatlarni ifodalaydi (Falsafa. Komusiy luFat, 335-b.). Fan borlikni ilmiy bilish faoliyati ekan (N.Shermuxamedova, 2005), tadkikot predmeti obyektni ilmiy bilishga karatilgan faoliyat yunalishidir (A.Nigmatov, 2006).
Bizning xolatimizda ekoturizm predmeti - ekoturistik obyektning turistik imkoniyatlarini ekologik jiuatdan tadsis silish, ya’ni ekologik xususiyatdagi sayyoulik. Bu turizm subyektlarini tabiiy atrof muxitni muxofaza kilish va uni asrash, buzilgan tabiat

2.