Microsoft Word дисс Шерзод лотинча15

3.3-jadval 
Xorazm viloyati sharoitida turli soya navlarining 
 urug’ hosildorligi (ts/ga). 
Yillar 
Soya 
navlari 
Ekish 
me’yori, 
ming/ga 
2014 
2015 
O’rtacha 
300 
21,9±0,18 
22,8±0,30 
22,4±0,26 
Orzu 
400 
23,4±0,34 
24,7±0,32 
24,1±0,32 
300 
22,8±0,33 
23,1±0,25 
23,1±0,28 
Genetik 
400 
25,2±0,29 
26,6±0,32 
25,9±0,31 
300 
22,6±0,37 
23,1±0,25 
22,7±0,32 
O’zbek-2 
400 
23,6±0,35 
23,9±0,33 
23,8±0,33 

---

42 
3,5 va 2,4 ts/ga, O’zbek-2 navida – 1,0; 0,8 va 1,6 ts/ga ni tashkil qildi.
Ilmiy manbalardan ma’lumki, soya o’simligining gullashi va dukkaklari 
shakllanishi davrlarida namlikka, ayniqsa havoning nisbiy namligiga talabchan 
bo’ladi. Havoning yuqori harorati va past nisbiy namligi ta’sirida hosil elementlari 
to’kilib ketadi [70]. Ilmiy izlanishlarimizda turli soya navlarining urug’ 
hosildorligini nisbatan kamligi havo haroratining yuqori va nisbatan quruq bo’lishi 
bilan izohlash mumkin.
 
3.2. Fotosintetik mahsuldorligi 
Fotosintez o’simlik organizmidagi asosiy jarayonlardan biri bo’lib, uning 
dinamik holati ichki va tashqi omillarning uzviy ta’siri bilan belgilanadi [80,88]. 
Muhit sharoitlarining har qanday o’zgarishi avvalambor fotosintez jarayonlarining 
jadalligi va yo’nalishiga ta’sir qiladi. Bu esa pirovardida o’simlikning o’sishi, 
rivojlanishi va hosildorligining o’zgarishlariga olib keladi. O’simliklarning turli 
iqlim va tuproq sharoitlarida o’sishi va hosildorligi turli fiziologik jarayonlarning, 
ayniqsa fotosintezning muhit sharoitlariga moslashishiga bog’liq bo’ladi. 
SHu boisdan Xorazm vohasining o’ziga xos tuproq-iqlim sharoitlarida turli 
soya navlari o’simliklarining barglarida fotosintez jarayonlarining asosiy 
ko’rsatkichlari – barg sathi, fotosintez jadalligi, fotosintezning sof mahsuldorligi 
va plastid pigmentlarining miqdorlari o’rganildi. Tajribalar vegetatsion usulda 
amalga oshirildi. 
O’rganilgan soya navlarining barglaridagi fotosintez jadalligi kun davomida 
uch marta, ya’ni ertalab soat 9
00
da, tush payti soat 13
00
da, kechqurun soat 17
00
da 
aniqlandi. Olingan natijalar 3.4-jadvalda keltirilgan. 
Tajribalar natijalaridan ma’lum bo’ldiki, vegetatsion idishlarda o’stirilgan 
soya o’simliklarining barglaridagi fotosintez jadalligi o’simlikning nav 
xususiyatlariga, rivojlanish davrlariga bog’liq holda hamda kun davomida o’zgarib 
boradi. Barcha soya navlarida chinbarg bosqichida fotosintez jadalligi tushki 
soatlarda eng yuqori bo’lishi aniqlandi. Mavsum davomida o’simliklarning yalpi 

---

43 
gullash davriga fotosintez jadalligi ortib bordi, dukkaklar shakllanish davrigakelib 
biroz sekinlashdi. SHuningdek gullash va dukkaklarning shakllanish davrlarida 
tushki soatlarda va undan keyingi soatlarda (13
00
, 17
00
) fotosintez jadalligining 
sekinlashganligi (depressiyasi) kuzatildi. 
O’rganilgan soya navlari orasida eng yuqori fotosintez jadalligi 
vegetatsiyaning barcha davrlarida Genetik navida aniqlandi. 
Ma’lumki, o’simliklardagi fotosintez jarayoni barglarda amalga oshadi. SHu 
bois barglarning tuzilishi va ularning holati o’simliklarning genotipiga va o’stirish 
sharoitlariga bog’liq holatda bo’lib, fotosintez jarayonlarining mahsuldorligini 
belgilaydi. Turli tuproq-iqlim sharoitlari bargning o’lchamlari va holatiga ta’sir 
qiladi. SHularni e’tiborga olib, tajriba dalasida turli soya navlarida fotosintez 
jadalligini o’rganish bo’yicha vegetatsion tajribalar amalga oshirildi. Turli soya 
navlari o’simliklarini