Microsoft Word Conf-селекция rtf

 
Селекция усуллари билан ётиб қолишга чидамли навларни яратиш. 
Ётиб қолишга чидамлиги бўйича танлаб олинган буғдой нав намуналар 
(Самарқанд 2000- 2006) 
Каталог номи 
Келиб чиқиши 
Ўсимлик бўйи 
баландлиги 
(см) 
Ётиб қолишга 
чидамлилиги 
(балл) 
Ҳосилдорлиги 
(г/м2) 
Ўзбекистон 
Ўзбекистон 76,6 
5 
475 
AGRE 
Туркия 90,1 5 575 
SERI 
Мексика 83,4 
5 
680 
60607 
Австралия 79,5 
4 
600 
BUL 425 
Болгария 87,8 
5 
698 
45953 
Мексика 74,2 
5 
435 
BUL 3396 
Болгария 89,1 
5 
394 
Кимёвий моддалар билан ишлов бериб поянинг ўсиб кетмаслигини олдини олиш. Кимёвий 
ўстирувчи ингибиторларни қўллаш, хусусан тур ва бромхлоринхлорид юқори иқтисодий самара беради. 
Танлаб олинган бу ашёлар асосида дурагайлаш йўли билан кўплаб селекция ашёлари ажратиб олинди. Бу 
намуаларни тезпишар, ҳосидорлиги юқори, калтапояли навни яратиш учун бошланғич ашё булиб хизмат 
қилади.
АRPA NAMUNALARINING XO’JALIK UCHUN AHAMIYATLI BELGILARINI O’RGANISH 
 
Qarshiyeva U.SH., Xo'jboboyeva S., Amonov X. 
SamQXI 
 
Yangi serhosil yuqori sifatli va yuqori mahsuldorlik imkoniyatlariga ega kasalliklar va tashqi noqulay 
sharoitlarga chidamli navlarni yaratish uchun eng avvalo mazkur talablarga to’la javob beradigan boshlang’ich 
manb’alarni aniqlash va ular asosida yangi seleksion navlarni yaratish seleksioner olimlar oldida turgan dolzarb 
vazifalardan biri hisoblanadi.

---

101
Tadqiqotlar Samarqand viloyati Oqdaryo tumani “Mushtariy” fermer xo’jaligi sug’oriladigan bo’z 
tuproqlari sharoitida 2010–2012 yillarda “Don ekinlari yetishtirish texnologiyasi” (1993) bo’yicha ishlab 
chiqilgan tavsiyanoma asosida olib borildi 
Sug’oriladigan yerlarda arpa navlarini ertapishar shakllarini yaratish eng muhim vazifalardan hisoblanadi. Buning 
uchun arpa kolleksiya nav namunalari har taraflama o’rganish natijasida tanlab olingan boshlang’ich manbalardan 
seleksiya jarayonlarida foydalanish samarali natija beradi. 
Arpa ekini mamlakatimizda boshoqli don ekinlari ichida o’z ahamiyatiga ko’ra bug’doydan keyin ikkinchi o’rinda 
turadi, bu ekin yem-xashak ekini sifatida chorvachilikda alohida o’rinni egallashi bilan birgalikda yetishtirildi. 
Arpaning 60-70% pivo sanoati uchun xom-ashyo sifatida ishlatiladi, shuningdek asosiy yem-xashak ekini 
hisoblangan arpa o’zining tezpisharligi va iqtisodiy foydali ekinligi bilan ajralib turadi.
O’simlikning «unib chiqish-boshoklash» davri hosilga qiyoslanganda quyidagicha ko’rinish oldi. O’ta ertapishar 
nav namunalarning maydondan olingan Hosildorligi 455 g/m2 bo’lgan bo’lsa, kechpishar namunalarda esa 715 
g/m2 tashkil etdi. Eng yuqori hosil o’rtapishar namunalardan 845 g/m2 olindi. Buning asosiy sabablaridan biri 
ertapishar yumshoq bugdoy namunalari issiqka, qurg’oqchilikka qolmasdan pishishi natijasida hosilning kam 
yuqotishidir. 
Ertapisharlik bu yuqori hosil degani emas, adabiyotlar sharxidan bizga ma’lumki ertapishar navlar 
hosildorligi ko’pchilik hollarda, kechpishar navlarga nisbatan past bo’ladi. Shunga qarmasdan olib borilgan 
tadqiqotlarda ertapishar bo’lishi bilan birga yuqori mahsuldorlikka ega bo’lgan namunalar tanlab olindi . 
«Unib chikish-boshoklash» davri eng qisqa bo’lgan nav namunalar Meksika, Xitoy, Avstraliya, 
Yugoslaviya, Eron, Argentinadan keltirilgan namunalardan tanlab olinib, ularning «unib chiqish-boshoqlash» 
156-159 kunni tashkil etdi. «Unib chiqish-boshoqlash» ko’pchilik hollarda navning ertapisharligini belgilaydi. K-
620293 (Yugoslaviya) «unib chiqish-boshoqlash» davri 156 kunga ega bo’lgan holda 1m2 paykalchadan olingan 
hosil 566 gr. tashkil etdi. Andaza nav Zafarda unib-chiqish-boshoqlash 162 kun va 430 gr hosil olinadi. K-
42023(Meksika) namunasi 155 kunga va 655 gr/m2. hosilga ega bo’ldi. 
O’rganilgan tadqiqotlarda ertapishar va yuqori mahsuldorlikka ega bo’lgan namunalar jadvalga berilgan. 
Ertapisharlik va sermahsullik bo’yicha Erondan 2 ta, Meksikadan 5 ta, Yugoslaviya, Hindiston, Chili va 
Kanadadan 1 tadan namunalar tanlab olindi. 
Unib chiqish-boshoqlash 156-159 kunga ega bo’lgan va sermahsul namunalarni keyingi seleksiya 
jarayonlarida foydalanish uchun seleksionerlarga tavsiya etiladi.