|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
8
ko‘rayotganlariga hozir unchalik e’tibor bermas, bayramda yurganday diqkatini yig‘olmas, butun
vujudi, fikru zikri kutilayotgan o‘zgacha taassurotlar bilan to‘lib-toshgan edi. Boshqa vaqt bo‘lganda
suv sathini har lahzada ming tusga — nimrang binafshadan qora-ko‘kishgacha, qora-ko‘kishdan to
qayiq ko‘lankasidagi timqora ranggacha tovlanayotgan to‘lqinlarning tinimsiz jimirlashi bolaning
diqqatini o‘ziga jalb etardi; to‘satdan qayiq yonida paydo bo‘lib qolgan, har narsaga qiziquvchan
baliqlarni ko‘rib, ichiga sig‘may sevinardi, qayiqka to‘qnashgan bir to‘da baliqlarning tarqalib qochish
o‘rniga ko‘rqqanlaridan battar bir joyga to‘planishib, suvdan yuqoriga sakrayman, deb chalqancha
yiqilib tushishlari kulgili bo‘lardi.
Bola bularning hammasiga unchalik e’tibor bermas, bular mayda-chuyda narsalar, eng kizig‘i
oldinda, deb o‘ylardi. Orollarga tezroq yetib olsaydik, tezroq ish boshlasaydik, deb toqatsizlanardi.
Ammo ko‘p o‘tmay, bolaning ko‘ngli g‘ashlana boshladi, biroq u buni sezdirmasdi. Ularning
qayig‘i yerdan uzoqlashganida, ayniqsa Olapar to‘satdan to‘lqin mavjlari ortida ko‘rinmay qolganida
bolaning ko‘ngli qandaydir xavf-xatarni ilg‘ay boshladi. Dengiz xatarli ekanligini, endi dengizga
bog‘lanib qolishganligini, buyuk tabiat qudrati oldida o‘zlarining zarraday kichikligini va zarraday
ojizligini payqay boshladi.
Bu uning uchun yangilik edi. Shunda u ilgari e’tibor bermaydigan Olaparning naqadar azizligini
tushundi. Olapar qoyasi yonbag‘irlarida cho‘chimasdan huzur kilib chopqillab o‘ynab yurgan kezlari
qaerda ekanligini o‘ylab o‘tirmasdi. Olaparning o‘z o‘rnida qanchalik kuch-qudratga ega ekanligini,
qanchalik matonatli va saxiy ekanligini, hamisha o‘rnidan jilmay, dengizning har qanday hamlalariga
bardosh berib turganligini endi tushundi.
Quruqlik bilan dengizning farqini bola endigina angladi. Odam yerda yurganida yer to‘g‘risida
o‘ylamaydi ham. Dengizda bo‘lganingda esa mudom dengiz to‘g‘risida o‘ylaysan. Xayolingda boshqa
narsa kezsa ham dengizni o‘ylayverasan. Shuni anglagach, bola hushyor tortdi. Dengiz doim meni
o‘ylanglar, deb zo‘rlaydi. Mana shu zo‘rlik ostida qandaydir sirli, qaysar va hokim kuch bor edi...
Shunga qaramay, kattalar xotirjam edilar. Emrayin bilan Milxun hamon bir zaylda, go‘yo bir
odamday, baravar qulochlab, baravariga eshkak surishar, to‘rtala eshkak suv yuziga birdaniga tushib
tortilganda qayiq yengil va erkin suzardi. Ammo bunday tinimsiz harakat eshkakchilar uchun juda
og‘ir ish edi. Eshkakchilar o‘girilib o‘tirishgani uchun bola ularning yuzlarini ko‘rmasa-da, harakatdan
bo‘rtib chiqqan yelka va bilaklarini ko‘rib turardi. Ular ahyon-ahyonda bir-biriga so‘z qotib
qo‘yishardi. To‘g‘ri, otasi gohida bolaga o‘girilib, «Qalay o‘tiribsan?» deganday, miyig‘ida jilmayib
qo‘yardi.
Ular shu asnoda suzishda davom etardilar. Kattalar o‘zlariga ishonganlaridan xotirjam va tetik
edilar. O‘rxon bobo-ku, pinagini buzmasdi. U hamon trubkasini so‘rgancha o‘tirgan joyida qayiqni
boshqarib borardi. Shu zaylda har kim o‘z ishi bilan band bo‘lib, olg‘a siljishardi. To‘g‘ri, Kirisk bir-
ikki marta, goh Milxun bilan, goh otasi bilan sherik bo‘lib eshkak eshishga urindi. Kattalar sen ham
eshib ko‘r, deb unga eshkaklarni tutkazishardi. Axir, u ham mehnatga o‘rgansin-da. Garchi Kirisk
ikkala ko‘li bilan yopishib, bor kuchi bilan eshsa-da, bari bir bu ish unga og‘irlik qildi, uning uchun
qayiq ham, eshkak ham zilday og‘ir tuyuldi. Ammo hech kim Kiriskka eplayolmayapsan, deb
o‘pkalamasdi.
Olapar qoyasi to‘satdan g‘oyib bo‘lganida, negadir, hammalari jonlanib kolishdi:
— Olapar uyga qaytib ketdi! — xitob qildi otasi.
— Ha, qaytib ketdi, — ta’kidladi Milxun.
— Yo‘g‘-e! To‘g‘ri, qaytib ketganga o‘xshaydi, — o‘sha tomonga qaradi O‘rxon bobo. — Unday
bo‘lsa ishlar chakki emas. Hoy, Kirisk, — u bolaga quvlik bilan qarab qo‘ydi,— Olaparni chaqirsang
qaytib kelmasmikin?
Hamma kulib yubordi. Kirisk ham. So‘ng u o‘ylanib turib, baland ovoz bilan dedi:
— Unday bo‘lsa orqaga suzishimiz kerak, ana shunda Olapar qaytib keladi!
— Ho, bilag‘on ekansan! — xitob qildi O‘rxon bobo jilmayib.
Chingiz Aytmatov. Sohil yoqalab chopayotgan olapar (qissa)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
