|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
172
Og‘ir, chorasiz dard Akbarani ezardi. U bo‘shashib, erinchoq, loqayd bo‘lib qoldi. Duch kelgan
mayda-chuyda darranda-parrandalarni ovlab yurdi. Ko‘p mahal vaqtini ko‘zdan yiroq ovloq
maskanlarda ma’yus o‘tkazardi. Tog‘lardan ming-minglab qo‘y-qo‘zilar poda-poda bo‘lib o‘tib
borardi. Ana shu to‘polon, shovqin-suron ichida bitta-yarimta adashgan-uloqqan qo‘y-qo‘zini o‘marib
ketishdan osoni yo‘q edi. Lekin Akbara bular bilan ishi bo‘lmas, bariga beparvo edi.
Akbara uchun dunyo o‘z qimmatini yo‘qotib qo‘ydi. Unga o‘tgan umri haqida xotiralargina qolgan
edi. Akbara kallasini dastpanjalariga qo‘yib kuni bo‘yi Mo‘yinqum cho‘llarida, Aldash dala-tuzlarida,
bu yerda, Issiqko‘l bo‘ylarida kechirgan quvonch va qayg‘ularga to‘lgan kunlarini eslardi. Uning ko‘z
o‘ngidan Toshchaynar bilan birga o‘tkazgan kunlari kunma-kun, oyma-oy, soat-basoat o‘tar, va har
safar Akbara hasratini alamli joniga sig‘dirolmay o‘rnidan turib ketar, atroflarda sho‘ridahol sang‘ir,
so‘ng yana qayg‘uli qartaygan boshini panjalariga tashlab yerga cho‘zilar, yana bolalari esiga tushardi.
Dam yaqinda o‘g‘rlab ketishgan to‘rt bolasini, dam Mo‘yinqum qirg‘inida halok bo‘lganlarini, dam
Aldash bo‘yida qamishzorda yonib ketganlarini xotirlardi. Lekin, hammadan ham ko‘proq u o‘zining
Toshchaynari — alp kelbat, sadoqatli erkagini esga olardi. Goho,nashazor ichra uchratgan o‘sha g‘alati
tayloq kishi yodiga tushardi. Ko‘z o‘ngiga uning bolalari bilan yalang‘och, himoyasiz holda
o‘ynashmoqchi bo‘lgani kelardi. Akbara kekirdgini uzib tashlash uchun unga hamla qilganda, azbaroyi
qo‘rqib ketganidan boshini qo‘llari bilan changallagancha, yerga cho‘kkalab qolgan, so‘ng
shilingpocha bo‘lib tiraqaylab qochgan edi... Keyin uni qish boshlanganda Mo‘yinqumda tong
qorong‘usida saksovulga osilgan holda uchratishdi. O’shanda uning tanish yuziga tikilib-tikilib,
termulib-termulib qaradi, so‘ng u qovoqlarini sal-palgina ko‘tardi, unga ohista nimadir deb shivirladi
va jim bo‘ldi...
Endilikda o‘tgan hayot unga tush, takrorlanmas tush kabi tuyulardi. Lekin, shularning bariga
basma-bas hali umid o‘lmagan edi, umid Akbaraning yuragida yashardi — goho-goho nazarida oxirgi
jigarporasi hali albatta topiladiganday edi. Shuning uchun ham, Akbara kechalari Bo‘ston qo‘rasi
atroflarida o‘g‘rincha izg‘ar, lekin endi yoqasini chok etib, yuraklarga vahima solib uvlamas, faqat
uzoqdan turib qulog‘i ding tinglardi: shoyad shamol bo‘yiga bo‘y qo‘shilib qolgan bulturuqlarining
akillaganlarini olib kelsa, shoyad, ularning tanish va ne farog‘atli bo‘y-islarini dimog‘iga ufursa... O’,
shunday mo‘‘jiza ro‘y bera qo‘ysaydi! Akbara hech narsaga qaramasdi, na odamlar va na itlardan
qo‘rqib o‘tirmasdi, o‘zini laziz bolalari sari otardi, ularni asoratdan xalos etardi, qanot-quyruq chiqarib
bu yerlardan yiroq-yiroqlarga, o‘zga diyorlarga boshlab ketardi, bo‘rilarga xos hur va qiyin-qattiq
hayot kechirardi. Bo‘rilarga o‘zga ne kerak...
Shu kunlari Bo‘stonning yugur-yuguri ko‘payib ketdi. Ko‘chish tashvishlari yetmaganday bunga
yana qandaydir ahmoqona idora ishlari ham qo‘shildi. Qo‘chqorboev har qalay po‘pisa qilganday
yuqori tashkilotlarga Bo‘ston O’rkunchiev ustidan shikoyat yozib jo‘natdi va u yerdan kim haq, kim
nohaq aniqlash uchun komissiya yuborildi, lekin komissiya bir fikrga kelolmadi. Komissiyaning ayrim
a’zolari cho‘pon Bo‘ston O’rkunchievni partiyadan o‘chirish kerak, chunki u partorg shaxsiyatiga
tegib, uni haqorat qilgan va shuning barobarida partiyaning o‘ziga ma’naviy ziyon yetkazgan desa,
boshqa a’zolar bunday qilishning hojati yo‘q, chunki cho‘pon Bo‘ston O’rkunchiev ish yuzasidan
gapirgan va uning tanqididan maqsad mehnat unumdorligini ko‘tarish bo‘lgan, derdi. Komissiyaga
Bozorboy No‘yg‘utovni ham chaqirishdi. Undan Bo‘ston O’rkunchiev iniga qaytarishni talab qilgan
bo‘ri bolalari haqida yozma ravishda tushuntirish olishdi... Xullas, hamma qoidalarga rioya qilingan
qog‘ozbozlik boshlandi...
Keyingi ikki marta chaqirganlarida Bo‘ston bormadi. Suruvni tog‘larga haydashim, xonadonim
bilan yozgi yaylovga ko‘chishim kerak, vaqt ziq, shuning uchun mensiz o‘zlaringiz hal qilaveringlar,
men komissiya lozim topsa, har qanday jazoga roziman, deb ayttirib yubordi. Bo‘stonning bunday
xatti-harakati Qo‘chqorboevga g‘oyatda qo‘l kelib, xursand bo‘ldi.
Lekin, cho‘ponning shundan o‘zga chorasi ham yo‘q edi. Yozgi yaylovlarga ko‘chish boshlangan,
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
