|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
145
hammasiga o‘zim qarasam, hammasini o‘zim saqlasam, ana o‘shanda men jamoatning umum yeriga
qaraganda yuz karra ko‘proq ish qilaman, planda ko‘rsatilgandan necha barobar ko‘p mahsulot
yetkazib beraman, umumga tegishli yerlarda xuddi yollangan, kelasi kuzda qaerga borishga boshi
qotgan batrakdek ishlaganda, bundan nima chiqardi?
Ammo Bo‘ston o‘z fikrini hech kimga ma’qullata olmasdi. Albatta, avvaliga ham buni, rost,
odamlarga yerlarni ajratib bersak, to‘g‘ri ish bo‘ladi, odamlar o‘zlarini yer egasiday his qiladilar, oila,
bola-chaqa ham bundan bahramand bo‘lishadi, ishga baravar jon kuydirishadi, deb rozi bo‘lib turar
edilar-da, mahalliy hushyor siyosiy iqtisodchilardan birontasi chiqib, bu axir, sotsializmning muqaddas
qonun-qoidalarini buzish emasmikin?— deb shubha bildirgan zahoti hammalari darhol baravariga
so‘zlaridan qaytar va bunga butunlay teskari gaplarni aytishga tushar, isbot qilishga arzimaydigan
narsalarni isbotlab yotar edilar. Hech kim qing‘ayishda ayblanishni istamasdi. Yolg‘iz savodsiz
cho‘pon Bo‘ston O’rkunchievgina har bir rayon yoki sovxoz yig‘inida o‘z gapidan qolmasdi. Uning
gaplarini tinglab, qoyil qolishar, miyig‘larida kulib qo‘yishardi: Bo‘stonga nima, og‘ziga kelganini
qaytarmay so‘ylaveradi, yo‘qotadigan narsasi yo‘q, ishdan olishmaydi, shoxini sindirish-maydi.
Azamat yigit-da! Har safar Bo‘stonga nazariy nuqtai nazardan zarba berishadi — ayniqsa, sovxoz
partorgi, oblast partiya maktabini bitirib diplomli savodxon bo‘lgan Qo‘chqorboev hech qo‘ymaydi.
Ana shu Qo‘chqorboev bilan munosabatlari juda allambalo edi. Qo‘chqorboev necha yillardan beri
sovxoz partiya tashkilotining sekretari, lekin Bo‘ston hali-hanuzgacha yaxshi bilolmaydi —
Qo‘chqorboev o‘zini qo‘y og‘zidan cho‘p olmagan soddagina qiroatxon qilib ko‘rsatadimi (balki bu
unga nimagadir qo‘l kelsa ham ajabmas), yoki o‘zi haqiqatan ham, asli shundaymi. Ko‘rinishdan ikki
yuzi qip-qizil axtalarga o‘xshaydi — yumurtqaday sip-silliq, doim bo‘yin-bog‘ taqib yuradi, doim
papka, doim ishi boshidan oshib-toshib yotganday — ish ko‘p-ko‘p — chehrasi tashvishli, xuddi
odamlarga gazeta o‘qib berayotganday labi-labiga tegmay gapiradi, bir nimani quvib borayotganday
oyog‘i yerga tegmay yuguradi. Bo‘ston ba’zan o‘ylanib qoladi: ehtimol, Qo‘chqorboev tushida ham
qog‘ozga qarab gapirsa kerak.
— O’rtoq O’rkunchiev,— deb minbardan turib ta’na yog‘dirardi partorg Qo‘chqorboev,— siz
tushunishingiz kerak axir, yer bizda umumxalq mulki hisoblanadi. Konstitutsiyamizda shunday deb
yozilgan. Yer bizning mamlakatimizda faqat xalqqa, yolg‘iz xalqning o‘zigagina tegishlidir, boshqa
hech kimga emas. Siz esa o‘zingizga qishlik va yozlik yaylovlar, qo‘ra, qo‘tonlar, yem-xashak talab
qilyapsiz, biz bularni sizga xususiy mulk qilib berolmaymiz. Yo‘l qo‘ymaymiz biz bunga — sotsializm
printsiplarini buzishga bizning haqqimiz yo‘q. Siz bizni qayoqqa boshlamoqchi va og‘dirmoqchi
bo‘layotganingizni tushundingizmi?
— Hech kimni hech qayoqqa boshlamoqchi emasman,— taslim bo‘lmasdi Bo‘ston.— Agar
hammasining egasi, men emas, xalq bo‘lsa, unda mayli, mening qo‘ramga xalq borib ishlasin, men
ko‘ray bundan nima chiqarkin. Hamonki, men o‘z ishimning xo‘jasi emas ekanman, kimdir axir,
baribir xo‘jayinlik qilishi kerak-ku?
— Sovet xalqi xo‘jayinlik qiladi. O’rkunchiev, yana takrorlayman, sovet xalqi va davlati
hammasining egasi.
— Xalq deysizmi? Unda men kimman, sizningcha? Hech aqlim yetmay qoldi. Nega men davlat
bo‘lolmayman? Sen, partorg, o‘zing ilmli yigitga o‘xshaysanu, lekin sizlarni u yerda nimalarga
o‘qitishgan hayronman, hech tushunmayman, aytayotgan gap-so‘zlaringga?
— Men, o‘rtoq O’rkunchiev, sizning yetagingizda yurolmayman, burnidan ip o‘tkazib olaman deb
o‘ylamang. Gaplaringizdan kuloq safsatalarining hidi keladi. Lekin yodingizda tursin — sizning
zamoningiz o‘tgan va biz hech kimga sotsializm asoslarini barbod qilishga yo‘l qo‘ymaymiz.
— Mayli, o‘zingiz bilasiz, harqalay boshliqsiz,— tap tortmasdi Bo‘ston,— faqat men o‘z fikrimda
qolaman. Ishlaydigan boshqa birov emas, men o‘zim. Sal gapga og‘zimga urasiz: Xalq! Xalq! Xalq —
xo‘jayin! — deysiz. Bo‘pti, unda! Mayli, xalqning o‘zi fikrlab, hal qilsin, yildan yilga mol ko‘payib
boryapti, mayda chorvaning o‘zidangina sovxozda qirq ming qo‘y-echki bor — ilgari bunaqasi
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
