|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
105
bizning ishimizga xalal berma. Mabodo, mendan o‘tgan bo‘lsa, ko‘nglingga olma. Ishimiz o‘zi
shunday, juda qiyin. O’zing ham ko‘rding-ku. Iltimos, boradigan joyingga jo‘na. Sen ozodsan. Faqat
bizga boshqa borma. Tushundingmi, a?
Avdiy ahvolimni qanday tushuntirsam, ushlangan choparlar haqidagi fikr-mulohazalarimni qanday
bayon qilsam ekan deb, o‘ylab, hayolini yig‘ishtirayotgan edi, leytenant o‘rnidan turdi-yu, odamlar
orasini yorib o‘tib, jo‘nab qoldi.
Yo‘lovchilar bekorchilikdan tag‘in Avdiyga alang-jalang ko‘z tashlay boshlashdi: u turli-tuman
odamlar yig‘ilgan shu xaloyiq ichida ham otning qashqasiday ko‘zga tashlanib turmoqda edi. Kiyimlari
yirtilgan, aft-basharasi ko‘kargan, g‘urra bo‘lgan, qo‘ltig‘iga taxta qistirib olgan bir holi-bir sar Avdiy
odamlarning g‘ashini keltirib, nafratini qo‘zirdi. Ustiga-ustak, uni hozirgina militsioner bu yerga
tashlab ketgan edi.
Avdiyning ahvoli tobora yomonlashardi... Qattiq isitmalay boshlagan, boshi sirqirab og‘rirdi.
Kecha bo‘lib o‘tgan voqealar, tungi jala, shishib, yurolmay qolgan oyog‘i, nihoyat, og‘ir jazoga duchor
bo‘lgan choparlar bilan hozirgi uchrashuv — Avdiyga bular hammasi endi o‘z kuchini ko‘rsatmoqda
edi. Avdiyning badani uvishib, tinmay qaltiray boshladi, jismi xuddi yonib ketayotganday edi. U
kunishib, bo‘ynini ichiga tortib o‘tirar, o‘rnidan turishga majoli yo‘k edi. Qurib ketgur qo‘ltiqtayoq esa
oyoqlari tagida yotardi.
Shunda murdaday bo‘lib qolgan Avdiyning ko‘z o‘ngi tuman bilan qoplandi. Odamlarning xira
tortgan, yoyilib ketgan gavdalari, aft-angorlari yana cho‘zilib, bujmayib, biri uzra biri qalashib ketardi.
Avdiyning ko‘ngli behuzur bo‘lar, fikrlari chuvalashar, nafas olishi tobora og‘irlashardi. Avdiy odam
tiqilinch, havosi dim shu begona zalda bir o‘ziga kelib, bir o‘zidan ketib o‘tirardi. «Voy, mazam
qochib ketyapti,— o‘ylardi u,— odamlar ham ko‘p g‘alati bo‘lishadi-da. Hech kim hech kimga kerak
emas. Hammayoq bo‘m-bo‘sh, tirik zot qolmaganday».
Avdiy bu birpasdan so‘ng o‘tib ketadi, yana hushim o‘zimga keladi, o‘shanda anavi
qamokdagilarga balki biron yordamim tegib qolar, deb umid qilardi. Kuni kechagina uni o‘lasi qilib
urib, poezddan uloqtirib yuborganlarini u hozir hatto eslamas ham edi. Bu qabih jinoyatchilar, nodon
qotillar uning rahmini emas, g‘azabini keltirishlari, unda intiqom hissini uyg‘otishlari kerak edi aslida.
Lekin hayolparast Avdiy Kallistratov hayot saboqlarini o‘zlashtirishni istamas, bunda hech qanday
mantiqning foydasi yo‘q edi. Nasha yig‘uvchilarning pataroti — o‘zining ham pataroti ekanligini u
g‘ayrishuuriy bir tarzda tushunardi. Bu fidoyi rahmdillik g‘oyasi ham tamomila yengilganligidan darak
berardi. Choparlarni halokat chohidan halos etish uning qo‘lidan kelmadi. Ularga o‘z ta’sirini
o‘tkazolmadi. Shu bilan birga har narsani kechirib yuboraverish ham ojizlik alomati ekanligini
tushunmay iloji yo‘q edi, bu hali qanchalar og‘ir oqibatlarga olib borishi mumkin...
Lekin baribir, dunyoda yaxshi odamlar qurib ketgani yo‘q, vokzaldagi tasodifiy yo‘lovchilar
ichidan ham shunday kishi topildi. Avdiyning ro‘parasidagi skameykada yuklarini olib o‘tirgan,
boshini ro‘mol bilan o‘ragan, sochlari oqargan xotin uning mazasi qochib, yordamga muhtoj bo‘lib
qolganligini sezdi.
— Grajdanin,— deb gapini boshladi-da, shu zahoti onalarcha mehribonlik bilan so‘radi:— Tobing
qochdimi, bolam? Kasal bo‘lib qolganga o‘xshaysan-ku?
— Tobim qochyapti, lekin siz tashvish chekmang,— deb iljayishga urindi Avdiy.
— Hech qanday tashvishi yo‘q. Voy, Xudoyim-ey, nima gap o‘zi, biron yerdan yiqilib tushdingmi?
Issig‘ing juda baland-ku,— dedi u Avdiyning peshonasiga qo‘lini tekkizib ko‘rib.— Ko‘zlaring ham
qizarib ketibdi. Menga qara, bolam. Sen hech qaerga ketmay shu yerda o‘tir. Men borib bilib kelay,
balki bironta vrach topilib qolar, ehtimol, seni kasalxonaga yotqizish kerakdir. Seni bu ahvolda
qoldirib bo‘lmaydi...
— Qo‘ying, ovora bo‘lmang,— derdi unga Avdiy ovozi ichiga tushib ketgan holda.
— Yo‘q, yo‘q. Sen birpas o‘tira tur. Men darrov qaytib kelaman... Bolali qo‘shni ayoldan
narsalariga qarab turishni so‘radi-da, rahmdil xotin qaygadir ketdi.
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
