|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
80
nomada bayon etilgan shartlarni qabul qilganlik va qilmaganlik haqidagi javobni tezlashtirishni har gal
eslatardi. Bag’dodliklar juda bir qiyin ahvolda bo’lgan ayni shu vaqtda shayx Abu Bakr Muhammad
Qaffoli Shoshiy Bag’dodga kirib borgan edilar.
Turkistondan bir donishmandning Bag’dodga kelganligi haqidagi gap shaharga Tezda tarqaldi. Bu
xabar Bag’dod podshohiga borib yetdi. Podshoh odamlarini yuborib, shayx Abu Bakr Muhammad
Qaffoli Shoshiyni hurmat bilan saroyga keltirdi. Podshoh shayxga ahvolni tushuntirib, maqsadini aytdi
va Rum sultonining nomasini berdi. Shayx Abu Bakr Muhammad Qaffol yetmish ikki tilni bilardilar,
shuning uchun xatni o’qib chiqib, agar podshoh bir shartimga ko’nsalar, javob yozaman, dedilar.
Podshoh ul shart nimadan iborat ekanligini so’radi. Shayx aytdilar: shart shundan iboratki, podshoh
hazratlari amir ul-mo’minin Usmonning mushafi (Qur’oni)ni Menga bersalar, Rum sultoni nomasiga
javob yozurman. Podshoh bu shartga ko’nmadi, ammo xatga javob yozishni iltimos qilaVerdi. Shayx
hazratlari esa aytgan shartlari bajarilmaguncha, javob yozmasliklarini qat’iy tarzda bayon qildilar.
Shunda podshoh o’zining ulamo va amirlari bilan kengashdi. Ular aytdilar: shayxning sharti
bajarilmasa, nomaga javob yozmasligi ma’lum bo’ldi. Ahvol esa juda qiyin, Rum elchisi ham
Tezlashtirishni talab qilayapti. Yaxshisi, shayxning shartini qabul qilib, mushafni berish ma’qul
ko’rinadi. Xatga javob yozganidan so’ng esa, ko’p oltin berib mushafni qaytib olurmiz, agar yo’q desa
zo’rlik bilan ham olamiz. Podshoh bu maslahatga rozi bo’lib amir ul-mo’minin Usmon Qur’onini shayx
Abu Bakr Muhammad Qaffolga berdi. Mushaf (Qur’on)ni olgan shayx hazratlari valoyat (valiylik)
nazarlari bilan podshohning asl maqsadidan ham ogoh bo’ldilar. Shuning uchun xatga javob yozish
uchun podshohdan o’n kun muhlat so’radilar. Podshoh rozilik berdi. Shayx Abu Bakr Muhammad
Qaffol mushaf (Qur’on)ni olib, podshoh huzuridan chiqdilar va tezlik bilan o’z qo’nalg’alariga yetib
keldilar. Shayx hazratlari o’zlarining nihoyatda ziyrak va chaqqon shogirdlariga mushaf (Qur’on)ni
topshirib, uni uchar otga mindirib, shunday Dedilar: «O’n kun ichida Tezlik bilan Tabriz shahriga yetib
borishing kerak!» Shogirdlari ustodning so’zlarini eshitib, o’sha vaqtning o’zidayoq yo’lga otlandi.
Shundan so’ng shayx hazratlari Rum sultoni nomasiga ibri (qadimiy yahudiylar tili) tilida nihoyatda
go’zal uslubda javob xatini yozdilar. O’n kundan keyin podshohning chopari kelib, xatga yozilgan
javobni talab qildi. Shayx hazratlari Rum sultoni nomasi va unga yozilgan javob xatni podshoh
huzuriga olib bordilar. Podshoh uning ulamo va amirlariga yozgan javob nomani o’qib berdilar.
Bunday go’zal javob xatni eshitib hamma hayratda qoldi. Podshohning vakili javob xatini Rum
elchisiga topshirdi. Elchi xatni olib Rumga Ketdi. Rum sultoni uni o’qigach, aytdi: menga shu narsa
ayonki, men yuborgan nomaga bunday javob yozuvchi Bag’odda yo’q. Bas shunday ekan, uni kim
yozdi?! Elchi aytdi: Sulton hazratlarining fikrlari to’g’ri. Sizning nomangizga javob yozishga
bag’dodliklar ojiz qolgan edilar. Shu vaqtda Bag’dodga Turkistondan bir donishmand kelgan edi, bu
javobni o’sha turkistonlik donishmand yozdi. Rum sultoni bu gapni eshitib, shundayga o’xshaydi, deb
aytdi.
Ul mushaf (Qur’on) Xorazmshoh Shoshni xarob qilgan zamonda Abu Muso mahallasidan g’oyib
bo’lgan edi.
Bu rivoyatdan ma’lum bo’lishicha, amir ul-mo’minin Usmon hazratlarining mushaf (Qur’on)larini
shayx Abu Bakr Qaffolning sodiq shogirdlari Tabrez orqali Shosh (Toshkent)ga olib kelgan va u
Shoshning Abu Muso mahallasida saqlangan ekan. V-Ollo-hu a’lam bis-savob!
Shuni ham eslatish joiz ko’rinadiki, mavlono Muhammad Qozi zamonida (XV asr) Shoshning Abu
Muso mahallasi ma’lum va mashhur maskanlardan bo’lsa kerak, muallif uning koordinatlarini
ko’rsatmagan va nima uchun mushafning aynan shu mahallada saqlanganligini bayon etmagan.
Ehtimolki, shayx Abu Bakr Muhammad Qaffol shu mahallada yashagan bo’lishlari ham mumkin yoki
bu mahallada ma’lum va mashhur jome’ masjidi bo’lib, muqaddas kitob shu yerda saqlangan bo’lishi
ham ehtimoldan xoli emas. Chunki mavlono Muhammad Qozining «Silsilat ul-orifin»ida shayx
hazratlariga bag’ishlangan maqomotda keltirilgan yuqoridagi lavhada olib Kelingan mushaf
(Qur’on)ning saqlanish mahallasi (Abu Muso) ko’rsatilgan holda uning aniq joyi (masjid yoki uy)
haqida hech narsa deyilmagan. Bas shunday ekan, keyingi tadqiqotlar bu masalaga oydinlik kiritar
Buyuk ma’naviy murshid
Do'stlaringiz bilan baham: |
