|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
18
Sevikli sevguchigagina go’zal ko’rinur,
Har bog’cha ham tamosha joyi bo’la olmas.
Ko’ngilni birovga bermagilki, ishq olamida,
Qayga borsa ham u qo’nim topa olmas.
(2-baytni shunday ham tushunmoq mumkin: ishq olamida qayga borsa ham u qo’nim topa olmas).
Falsafiy-tasavvufiy mazmunni ifoda etuvchi bu to’rtlik Shayx Xovandi Tahurning nasrda bayon
etgan mulohazalari bilan hamohang bo’lganligi jihatidan diqqatni o’ziga tortadi.
Shayx Xovandi Tahur tarjimai holiga doir boshqa masalalar hali aniqlanmagan bo’lsa-da, ammo
shu narsa ayonki, u Xoja Ahror tug’ilganga qadar olamdan ko’z yumgan va hozir Toshkentdagi
Shayxontahur deb ataladigan maqbarada dafn qilingan.
Shayx Xovandi Tahurning otasi Umar Bog’istoniy bo’lib, bu shaxs Bahovuddin Naqshband
tomonidan nihoyat hurmat qilingan va e’tirof etilgan siymolardan bo’lgan. Shayx Umar
Bog’istoniyning tarjimai holi va faoliyatiga doir ma’lumot hozircha bizning qo’limizda yo’q. (Ammo
uning XIV asrda umr kechirgani va faoliyat ko’rsatgani aniq). Bu xonadonning vakillari sifatida
qonunshunoslik (fiqh) sohasida mashhur bo’lgan Mavlono Tojiddin Darg’amiy, mavlono Muhammad
Pushog’uriylar ham tilga olinadi.
Shunday qilib, Xoja Ahror mansub bo’lgan xonadon tasavvuf sohasida faoliyat ko’rsatib, ko’zga
ko’rinarli murshidlarni yetkazgani bilan e’tirof etilgan edi. Xoja Ahror ana shu xonadonda,
Toshkandda, 806 hijriy yilning ramazon oyida, ya’ni 1404 melodiy yilning mart oyida dunyoga keldi.
Bu tarixni isbotlovchi yana bir muhim xabarni Muhammad Qozi shunday hikoya qiladi: «Xoja
Ubaydulloh Xoja Ahror shunday hikoya qilganlar: Men bir yillik bo’lganimda sochimni oldirib to’y
beribdilar. Ammo shu vaqtda Amir Temurning vafoti haqida xabar kelgach, to’y tarqalib, tayyorlangan
oshlarni yemabdilar va qozonlari bilan birga toqqa olib chiqibdilar». Bu maraka Bog’istonda
o’tkazilgan ekan, deb qo’shib qo’yadi Muhammad Qozi. Chunki bu oilaning makoni, bog’lari
Bog’istonda ham bor edi. Ma’lumki, Amir Temur 1405 yilning 18 fevralida vafot qilib, bu xabar ma’lum
vaqt sir tutilgan, keyinchalik esa yashin tezligida tarqalgan edi. Demak, bu 1405 yilning mart oyiga
to’g’ri keladi. Bundan ayon buladiki, Xoja Ahror 1404 yilning mart oyida dunyoga kelgan. Xoja
Ahrorning asl nomi Xoja Ubaydullohdir. Uning bolalik va yoshlik yillari Toshkandda o’tgan. O’sha
vaqtning udumiga ko’ra u maktabga borgan, savod chiqargan, She’riyat va tarix bilan qiziqqan, shu
bilan birga u yoshligidan tasavvuf namoyandalari faoliyati bilan ko’proq shug’ullangan. Bu holni Xoja
Ahror keyinchalik shunday eslaydi: «Yoshlik davrida azizlar suhbatida ko’p bo’lardim. Menda ularning
har biridan o’ziga xos kayfiyatlar bo’lardi. To bir tariqani Belgilab olguncha ko’p mashaqqatlar
chekildi. Buning sabablarini keyinchalik angladim: bu bilan azizlar tariq – yo’lni tanlash oson
emasligini, maqsad sari – to’g’ri yo’lni (tariqatni) topish yo’lida intilmoq lozimligini nazarda tutgan
ekanlar. Biz ham shunday qildik va nimaga erishgan bo’lsak ana shuning natijasida erishdik».
Xoja Ahror Toshkandda dafn etilgan ko’pgina azizu ulamolar, jumladan, Abu Bakr Qaffol, Shayx
Zayniddin Ko’yiorifon, Shayx Xovandi Tahurlarning oromgohlarini ziyorat qilar, ularning faoliyati va
asarlari bilan tanishardi hamda buning orqali o’zidagi fazilatlarni sayqallashtirib borardi. Shu jihatdan
uning quyidagicha hikoya qilishlarini ko’zdan kechirish masalani oydinlashtirar degan umiddamiz:
«Kichik yoshimda Menda vahima-qo’rqish hissiyoti kuchli edi. Bir o’zim uydan tashqariga
chiqolmasdim. Bir kechasi qornim toqat qilib bo’lmaydigan darajada og’ridi, chiday olmadim-da,
ixtiyorsiz ravishda uydan tashqariga chiqdim. Shunda Abu Bakr Qaffolning nurli maqbarasini ziyorat
qilish fikri paydo bo’ldi. U yerga bordim. Shundan so’ng Shayx Xovandi Tahur mazorini ziyorat qilish
ishtiyoqi ham paydo bo’ldi. U yerga ham bordim... Ana shu vaqtlarda Menda vahima-qo’rqish
alomatlari sezilmadi. Shundan so’ng Toshkandning bir-biridan ancha uzoq bo’lgan mazorotlarini bir
kechada aylanib chiqadigan bo’ldim».
Yana bir hikoya: «Yoshligimda hazrat Shayx Abu Bakr Qaffol Shoshiyning nurli mazorotlariga
borganimda tushimda hazrati Isoni ko’rdim. Hazrati Iso aytdilar: g’am yema, biz sening tarbiyangni
Buyuk ma’naviy murshid
Do'stlaringiz bilan baham: |
