|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
15
Xojagi Nizomiy Balxiy tomonidan 730 bet hajmida ko’chirilgan qadimiyroq nusxasidan foydalandik.
Yuqorida ta’kidlaganimizdek, mazkur nusxa donishmand Abdulhamid Po’lodiyning shaxsiy
kutubxonasida bo’lib, bizga lutfan tuhfa qilgan edilar.
Shuni e’tirof etish lozimki, «Silsilat ul-orifin»da Xoja Ahrorning tarjimai holi uzluksiz tarzda bayon
qilingan ham emas va shuning bilan birga ul hazrat hayotining hamma lavhalari to’liq yoritilganicha
yo’q. Shunga qaramay, asarda Xoja Ahror bilan bog’liq bo’lgan ko’pgina muhim ma’lumotlar mavjud.
«Bizning Xojamiz (Xoja Ahror), – deb yozadi Muhammad Qozi, – Xoja Mahmudning o’g’lidir. Xoja
Mahmud esa xoja Shahobiddinning o’g’li bo’lib, Xoja Shahobiddin uch yo to’rt vosita bilan Xoja
Nomiyga borib yetadi. Ayturlarkim, Xoja Muhammad Nomiy asli Bag’doddan bo’lib, shofeiya
ulamosining ulug’laridan bo’lmish va zohiru botin ilmlarida asrning nodiri va zamonning imomi hazrat
shayx Abu Bakr Muhammad ibni Ali ibni Ismoil Qaffoli Shoshiyning muridi bo’lgach, hazratning
mulozamati munosabati bilan Shosh – Toshkentga kelib, bu yerda turg’un bo’lib qolgan. Xojamizning
onalari Dovudning qizi bo’lib, xoja Dovud Hazrati shayx Xovandi Tahurning o’g’lidir, shayx Xovandi
Tahur esa shayx Umar Bog’istoniyning o’g’lidir».
Bundan ko’rinadiki, Xoja Ahror ona tomonidan Shayx Xovandi Tahur va uning otasi Shayx Umar
Bog’istoniy avlodidan bo’lsa, ota tomonidan esa Muhammad Nomiy Bag’dodiy avlodidan ekan.
Bu o’rinda ana shu xonadonlar vakillari haqida bizga ma’lum bo’lgan ayrim ma’lumotlarni Keltirish
ma’qul ko’rinadi. Qayd qilinganidek, Xoja Ahrorning otasi Xoja Mahmuddir. Xoja Mahmud va uning
tarjimai holiga doir materiallar hozircha kamroq. Ammo Xoja Ahror otasining xohishi bilan «Volidiya»
asarini yozgani ma’lum. Xoja Mahmud haqida Salohiddin Toshkandiyning 1908 yilda yozilib, nashr
ettirilgan «Temurnoma» («Cho’lpon», Toshkent, 1990) nomli asarida ham ba’zi ma’lumot uchraydi.
Ammo bu ma’lumot rivoyatga asoslangan.
Xoja Mahmudning otasi Xoja Shahobiddin hayoti va faoliyatiga doir ma’lumotga duch kelmadik.
Shunday bo’lsa-da, Muhammad Qozi tomonidan Keltirilgan quyidagi hikoyada Xoja Shahobiddin
haqida so’z boradi (mazmunan tarjimasi). «Hazrati Xoja Ahror aytur erdilarkim, bobom xoja
Shahobiddin umrlari oxirida kasal bo’lib yotganda katta o’g’illari Muhammadga qarab, o’g’illaring –
nabiralarimni olib kel, debdilar. Amakim Xoja Muhammad o’g’illari – Xoja Ishoq va Xoja Mas’udlarni
olib kelibdilar. Xoja Shahobiddin ularni ko’rgach, Xoja Muhammadga qarab aytibdilar: o’g’illaringdan
biror-bir ish chiqmaydi, ikkovi ham sarson-sargardon bo’lg’usidir. Shundan so’ng kichik o’g’illari Xoja
Mahmudga qarab, o’g’lingni olib kel, debdilar. Xoja Mahmud meni (Xoja Ahrorni) kichik bo’lganim
uchun to’nlariga o’rab, olib kelibdilar. Bobomning ko’zlari Menga tushishi bilan o’rinlaridan turib, men
istaydigan o’g’il shudir, deb Menga yuzlarini surkabdilar va otamga qarab, bu o’g’limning tarbiyasiga
alohida e’tibor qilgaysan, bu o’g’il olamgir bo’lgay, shariat va tariqatni rivojlantirgay, man-man degan
oqimlar uning farmonida bo’lgaylar. U boshqa mashoyixlar qilolmagan ishlarni amalga oshirgay...
Shunday deb katta o’g’illari Xoja Muhammadga qarab aytibdilar: sening o’g’illaring haqida bunday
gaplar aytilmadi, xafa bo’lmaysan, chunki bu o’g’il (Xoja Ahror)ning taqdiri shunday bo’lgach, men
boshqacha so’z ayta olmasman. Afsuski, men bu o’g’limning omadlarini ko’ra olmasman.
Xoja Ahror tilidan yana bir hikoyat keltirganki, unda ham Xoja Shahobiddin tilga olingan:
«Xoja Imod ul-mulk bobom Xoja Shahobiddinni ko’rmoq uchun Toshkentga kelgan edilar. Men
juda yosh bo’lsam-da, ularning suhbatlarida qatnashdim. Hamma uxlab qolgan bo’lsa-da, Men
o’tirardim va ularning suluk hamda tariqat haqidagi suhbatlaridan bahramand bo’lardim».
Bundan boshqa ma’lumot hozircha uchramadi. Xoja Ahrorning ajdodi bo’lmish Xoja Muhammad
Nomiy bilan bog’liq ayrim ma’lumotlar esa Muhammad Qozining «Silsilat ul-orifin» kitobida keltirilgan.
Aytilganidek, Xoja Muhammad Nomiy asli Bag’doddan bo’lib, uning Toshkent – Shoshga kelib, turg’un
bo’lib qolishi sababi haqida shunday ma’lumot beriladi: (mazmunan tarjimasi) «Xoja kalon, ya’ni Xoja
Ahrorning katta o’g’li Xoja Abdulloh, shunday hikoya qilgan edilar: otamiz hazrati Xoja Ahror Xoja
Mahmudning o’g’li bo’lib, u Xoja Shahobiddining o’g’li. Xoja Shahobiddin uch-to’rt vosita bilan Xoja
Muhammad Nomiyga borib yetadilar. Ayturlarkim, Xoja Muhammad Nomiy Bag’doddan bo’lib,
shofeiyaning ulug’ ulamolaridan, zohir va botin ilmlarining donishmandlaridan bo’lmish zamonaning
Buyuk ma’naviy murshid
Do'stlaringiz bilan baham: |
