Microsoft Word babajanov farhodjon

mm
kV
yoki
mm
V
h
U
E
/
3
'
0
.
/
200
30
6000
.               (2.4). 

---

46 
 
 
Albatta, 0,3kV/mm elektr maydon kuchlanganligi havoni teshib o’ta 
olmaydi, lekin razryad elektrodi sirtining egrilik radiusi yetarli darajada kichik 
bo’lganligidan igna uchida ionlar otilib chiqish jarayoni 2,5-3 kV dayoq 
boshlanadi va 10-12 kV kuchlanishda intensiv ionizatsiya jarayoni ketadi [15]. 
Razryad masofasining kichik bo’lishi ionlar oqimi yetarli intensivlikda 
bo’lishini ta’minlaydi. Elektr ionizator samarali ishlab turishi uchun uning ishchi 
rejimlarida uchqun razryadi boshlanmasligi zarur. Ionizator ishlab turganida 
elektr maydonning ionizatsiya zonasida ionlar konsentratsiyasi yuqori bo’ladi. 
Razryad maydonining qisqaligi esa uchqun razryadiga o’tish ehtimolini oshiradi. 
Bundan tashqari kuchli toj razryadi paytida ko’p miqdorda ozon paydo bo’ladi, 
bu holat ham texnologik talablarni buzilishiga olib keladi. Shu sababli toj 
razryad jarayonini nazorat qilish va havoda faqat manfiy unipolyar ionlar 
bo’lishini ta’minlash kerak bo’ladi. 
 
Razryad elektrodlarining orasidagi masofa muhim omil hisoblanishini 
aytib o’tdik. Ignalar tekislikda to’rtburchak uchlariga joylashishi eng an’anaviy 
hisoblanadi. Bunda har bir elektrod qarshisida uni o’qi bo’ylab yerga ulangan 
elektrodda doira kesib olingan. Ignalarning orasidagi masofaga ko’ra yerga 
ulangan elektrodda mos diametrli aylanalar hosil qilingan (2.7-rasm). 1 
seksiyada elektrodlar orasidagi masofa ℓ=50mm, 2 seksiyada ℓ=40mm, 3 
seksiyada ℓ=30mm. Yerga ulangan elektrodda ham shu o’lchamda doiralar kesib 
olingan, mos ravishda d
1
=50mm, d
2
=40mm, d
3
=30mm. Ignalar oddiy tikuv 
ignalari, uzunligi L=20, 25, 30mm. Tok manbasining manfiy qutbi razryad 
elektrodlariga ulanadi. Kuchlanish miqdori 0-15 kv atrofida o’zgartirildi. 
Ionizatsiya jarayoni 3 kv da boshlandi va 10-12 kv kuchlanishda intensiv havo 
ionlashuvi kuzatildi. Tajriba kamerasida ionlar konsentratsiyasi tok orqali 
nazorat qilindi. Hisoblab topilgan konsentratsiya ionizatordan 1 metr masofada 
1,5-10
6
 ino/m
3
 bo’ldi. Ionizatorni toki razryad masofasi va elektrodlar orasidagi 
masofaga bog’liq ravishda o’zgarib boradi. Dastlab elektrodlar orasidagi masofa 
qisqarganda samaraliroq ionizatsiya ketadi, lekin masofa qisqarib ketsa o’zaro 
ekranlashuvi oqibatida ionlar konsentratsiyasi kamayadi. 

---

47 
 
 
2.8-rasm. Ionizatorning elektrodlarining turli o’lchamlarida xarakteristikasini 
olish. 
1-yerga ulangan elektrod (aluminiy list) 
2-toj razryad elektrodi (po’lat igna). 
Tajribada tok zichligining masofaga bog’liqligi o’rganildi. 
 
 
2.9-rasm. Turli razryad orqali ionlar intensivligi. 
1, 2, 3-ignali elektrodlar; 
4, 5, 6-simli elektrodlar;   
1, 4-U=10 kV;  
3, 6-U=8 kV; 
 
Tajribalar natijalari shuni ko’rsatadiki, har bir konstruksiyali elktrodlar 
sistemasi uchun optimal masofalar mavjud ekan. Razryad oralig’i uzunligi 

---

48 
 
kuchlanish miqdorini belgilaydi, chunki intensiv ionizatsiya jarayoni bo’lishi 
uchun yetarli elektr maydon kuchlanganligi bo’lishi kerak. Razryad elektrodlari 
orasidagi masofa esa shu kuchlanish kattaligiga mos bo’lishi zarur [10].