Microsoft Word b7002eaef33a87432ee6c6cf46e1f5f58f33be11b6a173a1321e65e51b96f179

17̮4. 
Туристиغ иуассдѡала@да битѸ• • амлмяقмƠмуддатҸни а• •
ћ• ш.
ТуристикĠкорхоؽал
萲
рФ
萱
или• • уристи
䐺
гуруЅгРр 
ўртасиѴа 
• уУилԳذн0 бм• имда914
鐸
унинл 
мзо{аниHĠва ишгаĠтушиј вақти анИқ 
кўрс• ти• ган бўлмша :еՀик. У ұу• жатниег имзоланиՈȠс• наси`била? 
мос914келма• Ѱ ҳанРеўлдди. • итим фаолиятйЭинг бОьлаѽиѨи им• олАйгаѽ 
ранадан ке• ро
䐛
• ў
萻
мши"ҳд• итмкин (аҳар е• ндА айиқ маъ
落
о
脠
бўлса). 
Битим 
муддатсѸе• бўла†жлмайҴи. 
Битим 
ва 
䕂
омонлар 
Ѥаолкяткнимг битимни қ• сқиртИриш вақтини еъарлича0қў• Шшм зар• Ѡ. 
Одатда бити• фаЮл• яقи ёки тӃр эълон қи;иш Ѽу• датиЬ ёКи б
䐽
лгикА
落
ган 
давр3а 
(ȱȠёҺи 
2 
ииѻ) 
қўй• • ади/ 
Б• тим`• ذԾлияти 
му• дФт•
а• тоѽатйк• раҳиш• а узайтирил8ши мум
Ⱚ
Ҹн, агар ЂоонлаѠ"(• ўhма 
ёли(Алоӳ• да) уؽв ҟи• қартириши ҳақидА қРршиԻик ҳ• лмасалаѐ. Ҳар доим 
ҳа< муҽосѰбаԂлар яхшШ бў• авермай• и, баъзан0битиѼ=и тезд•
қисқартишиш з• рур• яти ؿ• йдо бўлади> Битим‴ٔ 
䑃
йи0• екор қил• ш 
тР• тиби• Ѹ тоионлареан биѐи• имг ташѰرбу• Ը• билан эк• • лигини 
батафщил баӑн!этиш • Хра
䐺
. БCндвԹ фаоЛѸят қатнаՈувчйларнШ (ѱ• р 
ёки914• кки ои• уѕу• ) олдиндҰн ха1ард• р Қиػишни
䐽
г гелгилангае 

---

915 
пшофедуцалаЀиниȬ бу ваӛт 
䐴
舠
авомидаги • заѠԾ"• оغияҲий вذ ҳисоб-
• итѾблҰр 
ва 
маѶбуѠиятларни†мѓқ
耠
аррар ттгатиЈ, 
ундан 
ташқарĘ 
萸
ан қ$ҳИсؾб>т(• ланклара, 
ҳ• оЦаقлѴийи915ва 
бошқаеи 
қРйтафкш 
葀
萸
ша тлар нРкўриб(чԸқиՈа и5ра• .@• итион8 тездж тугатиш-бу ета• личР 
экстремал акт бўлиб, одатда кескин шартларда бўлиб ўтади. Шунинг учун бу 
процедурага шерикларнинг хайрлашуви дўстона ва тинч ўтиши учун олдиндан 
рози бўлиш муҳимдир. Асосий хато иккала томон битимининг мажбурий 
кўриниши пайтида ахдномани тезда тугатиш ҳақидаги шартни ёзиб қўйиш 
ҳисобланади. Бундай шарт битимни асоратга солиб қўяди. 
Агар битим иштирокчилари Россия фуқаролигига эга бўлса, битимни 
расмийлаштириш тили русча бўлиши керак, лекин шериклардан бири Франция 
субъектига тегишли бўлса, иккинчи давлат тили ёки бошқа давлатга эга бўлса, 
шартнома тили томонлар келишуви бўйича танланади ёки шартнома икки тилда 
ёзилади. Умумий қоида бўйича танланади ёки шартнома икки тилда ёзилади. 
Умумий қоида бўйича ҳар бир томон ўз давлат тилини қўллайди. Лекин 
ҳужжатни араб тилида, еврит тилида, хитой ёки япон пероглифлари билан 
тузиш қийин бўлади. Бундай ҳолатда томонлар шерик мамлакатида (инглизча, 
французча, немисча, испанча, итальянча) ишлатиладиган учинчи бир мақъул 
тил ҳақида келишиб олишлари лозим. Агар шерик рус тили билан яхши таниш 
бўлса ва унинг фирмаси иш муносабатларида россиялик рахбарлар билан 
ихтисослаштирилган бўлса битим вақтида у пайтда битим матни рус тилида 
ёзилиши мумкин. Лекин бунақаси камдан кам учрайди. Икки томонлама ёки 
шерик танланган тилда битим тузилади. Икки томонлама келишувларни икки 
нусхада тузиш яхшироқдир. Келишувларни фақат инглиз тилида тузиш 
ножўядир, чунки уларни давлат божхона органларига ёки бошқа текширувчи 
станцияларга кўрсатишда тушунмовчиликлар юзага келиши мумкин. Агентлик 
келишуви одатда (ёзув машинаси ёки компьютер принтенида) икки нусхада 
ёзилади. Агар келишув икки тилда ёзилган бўлса, икки томон ҳам бу 
келишувнинг ҳам рус, ҳам инглиз тилидаги нусхасига эга бўлиши керак. 
Матннинг ҳамма нусхаси бир хил тузилади ва бир хил кучга эга бу матн 

---

916 
охирида кўрсатилади ва томонлар томонидан тасдиқланади. Агентлик 
келишувларида тарафлар томонидан келишувлар неча нусхада берилганлиги 
кўрсатилиши лозим. Кераксиз нусхалар яратиш керак эмасдир, чунки улар 
бошқаларнинг қўлига тушиб қолиши мумкин. Ҳар томон ўз нусхасини асраши 
керак, шарт бўлган пайтда уни баённома ёки ҳужжатлар билан тўлдириб 
туриши керак. Бундай ҳолатда илова варақасини келтириш жоиздир. Асл 
келишув нусхаси ҳар кунлик ишда тез тез керак бўлиб туриши мумкин, шу 
билан бирга у текширув ташкилотларига кўрсатилиши керак. Келишув муддати 
тугагандан сўнг ҳам баъзи келишмовчиликлар юзага келиши мумкин Халқаро 
келишувлар амалга оширилиши пайтида, ташқи иқтисодий талабга кўра давлат 
томонидан барча келишувлар икки киши томонидан имзоланади: биринчи 
киши-мансабига кўра, иккинчи киши ташқи иқтисодий ҳужжатларида 
кўрсатилган шахс томонидан, бу ўринбосар ёки бошқа ҳисобчи бўлиши 
мумкин. Ҳужжат бошқа кишилар томонидан ҳам имзоланиши мумкин, агар 
уларга бундай ҳуқуқ берилган бўлса. Бундай ҳуқуққа эга бўлмаган киши бу 
келишувни имзоласа бу келишув суд томонидан ҳақиқий эмас деб тан олинади. 
Ташқи ҳамкасб томонидан битта ёки иккита имзо бўлиши мумкин бу унинг 
шароитидаги давлат қонунларига асосланган ҳолда. 
Давлат томонидаги имзолар фирма печати билан тасдиқланади. Ташқи 
ҳамкасб бунда ўзининг давлатидаги қонунларига асосланади. Келишувга асосан 
ҳар бир вақтда имзо чекилиши мумкин ёки фирманинг печати қўйилиши 
мумкин. Бундай қаттиққўллик фойдалидир. Чунки баъзи кишилар улардан 
нусха олиб, улардан ғараз ниятда фойдаланишлари мумкин. 
Хулоса 
Ҳар бир муассасада бўлгани каби туристик корхоналарда ҳам иш 
жараёнида ҳар хил келишмовчиликлар юзага келиши мумкин. Барча пайдо 
бўлган бахсли масалалар даставвал кўриб чиқилиши ва имкониятларга қараб 
музокара йўли билан ҳал қилиниши керак. Объектив кўриб чикиш учун 
туроператор, турагент ва мижознинг ҳар қандай даъволари ҳужжатлар билан 
расмийлаштирилиши ҳамда ўрнатилган даъво тартибига риоя қилиниши керак.

---

917 
Бунда барча зарурий ҳужжтлар батафсил тайёрланиши ва расмийлаштирилиши 
керак.
Ҳужжатлар нотўғри тайёрланган бўлса, барча кўрилган зарар учун 
турагент жавобгар бўлади. Агар турагент турист билан келишув жараёнида 
ўзининг агентлик фоизини олиб қўйган бўлса, келишувда туристнинг воз 
кечиши ёки мажбурий туристик йўлланмасини қайтариб бериши ҳисоб китобда 
кўрсатилиши керак. Бундай ҳолатларда туроператор, турагент ва икки томон 
ҳам зарар кўради. Бунда энг яхши йўл ўзининг профессионал масъулияти ва 
турист зарарини суғурталашдир.