Microsoft Word автонинг умумий тузилиши lotin охири doc

sxemasi.

60

Yorug‘lik sezuvchi element sifatida fotodiod, fototranzistor, yoki fotoelement ishlatilishi mumkin. Fotoelektr datchiklarni qullanishi vibrasiyaga chidamli, uzoq muddat davomida ishlovchi tok manbai yo‘qligi bilan cheklanib kelgan. Oxirgi vaqtda, bu maqsadda, o‘zidan yorug‘lik chiqaruvchi diodlar ishlatilishi fotoelektr datchiklarni keng tatbiq qilish imkonini yaratmoqda.

39-rasm. Yarimo‘tkazgichli 40-rasm. Xoll datchigi.

datchikning ishlash prinsipi

Mikroelektronikaning rivojlanishi tufayli kontaktsiz o‘t oldirish sistemalarida Xoll effektiga asoslangan yarimo‘tkazgichli datchiklar ishlatila boshlandi (39-rasm). Xoll elementi germaniy, kremniy va boshqa yarimo‘tkazgichlardan tayyorlangan yupqa ( h = 10-⁴ V 10-^6m ) to‘rt elektrodli plastinadan iborat (40-rasm). Agar bunday plastinadan tok I o‘tishi bilan bir vaqtda unga, magnit induksiya vektori V, plastina tekisligiga tik yo‘nalgan magnit maydoni ta’sir kilsa, uning tok yo‘nalishiga paralel bo‘lgan qirralarida Xoll EYUK Ex hosil bo‘ladi.

Ex = kx-I-B/ h,

Bu yerda, kx - plastina materialiga bog‘liq bo‘lgan Xoll doqimiysi; h - plastina qalinligi.

Xoll elementida hosil bo‘ladigan signal juda ham kichik qiymatga ega bo‘lib, u tok manbai kuchlanishiga va temperaturaga bog‘liq. Shuning uchun Xoll datchigi (40-rasm) Xoll elementi 3 dan tashqari ko‘chaytirgich 4, signalni shakllantiruvchi blok (komparator) 5, barqarorlik bloki 7, chiqish tranzistori 6 ni o‘z tarkibiga olgan mikrosxemadan iborat. Magnit maydoni doqimiy magnit 1 yordamida hosil qilinib, uzgich-taqsimlagich valiga o‘rnatilgan va maxsus darchalarga ega bo‘lgan rotor 2 magnit kuch chiziqlarini dambadam uzish uchun xizmat qiladi. Rotor aylanib, darchalari doqimiy magnit to‘g‘risiga kelganda, magnit kuch chiziqlari Xoll elementi 3 yuzasini

61

kesib o‘tadi va uning chiqish elektrdlarida EYUK hosil buladi. Ko‘chaytirgich 4 da ko‘chaytirilgan va komparator 5 da kerakli shaklga keltirilgan signal, chiqish tranzistori 6 ning bazasiga uzatiladi va uni ochadi. Keyingi daqiqada rotor 2 ning tishchasi doqimiy magnit qutbi qarshisiga to‘g‘ri bo‘ladi va magnit kuch chiziqlari yo‘lini to‘sadi, ya’ni ularni uzadi. Natijada, Xoll EYUK yo‘qoladi va chiqish tranzistori 6 yopiladi. Datchik signaliga tok manbai kuchlanishining oshib-kamayishi va temperatura o‘zgarishi ta’sirini istisno qilish uchun sxemaga barqarorlik bloki 7 ulangan.

Energiya dvigatel silindrlariga mexanik usul bilan taqsimlanishi, o‘t olishni ilgarilatish burchagini mexanik rostlagichlarining nuqsonlari, tirsakli valdan taqsimlagich valigacha bo‘lgan mexanik uzatmalar tufayli o‘t oldirish daqiqasini aniqlashdagi xatoliklar kontaktsiz o‘t oldirish sistemalarining asosiy kamchiliklari hisoblanadi.



41-rasm. Tiko, Damas rusumli avtomobillarning o‘t oldirish tizimining