Microsoft Word avlodlar dovoni ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
322
Akbar shimoliy chegaralar tashvishi bilan nechog‘liq band bo‘lmasin, portugal 
istilochilarining janubdagi harakatlarini sergak kuzatib turardi. So‘nggi yillarda Hind 
ummonida inglizlar portugallar bilan ayovsiz janglar qilmoqda edilar. Akbar bu ikki 
raqibning o‘zaro nizolaridan foydalanish uchun ingliz elchisi Edvard Layotonni Laxo‘rda 
qabul qildi. Muomalaga usta bu lord Angliyani faqat hind savdosi qiziqtirayotganiga 
Akbarni ishontirdi. U portugallarga qarshi kurashda Akbarga yordam berish sharti bilan 
Ganga daryosining ummonga chiqadigan Kalkutta nomli joyida «Ost-ind» shirkatining 
kichik bir shu’basini ochishga ruxsat oldi. 1600-yilda Angliya qirolichasi Yelizaveta bu 
shirkatni qo‘llab-quvvatlaydigan maxsus qaror chiqardi. Lekin «Ost-ind» shirkati 
kelajakda butun Hindistonni mustamlakaga aylantiradigan mash’um kuchga aylanishini u 
paytda Akbar ham, Yelizavetaning o‘zi ham tasavvur etmagan bo‘lsalar kerak... 
Ammo ummonlar ortidan suzib kelayotgan farangi kemalar Hindistonning janubiy 
qirg‘oqlarida tobora ko‘payib borayotgani Akbarni bezovta qilardi. Foyda ketidan quvgan 
farangilar ummon bo‘yidagi Bijapur, Golkanda, Ahmadnagor va Xandesh degan mayda-
chuyda musulmon davlatlarini bir-biri bilan urushtirib qo‘yib, o‘zlari ummon qirg‘oqlarida 
yangi-yangi qarorgohlar barpo qilmoqda edilar. Akbar esa bu sultonliklarni farangilarga 
qarshi birlashtirishga intilar edi. Shu maqsadda o‘zining eng ishongan odamlari bo‘lmish 
Fayziy va Abulfazllarni janubdagi sultonliklarga bir emas, to‘rt marta elchi qilib yubordi. 
Axiyri Xandesh sultonligining Alixon degan hukmdori Akbar davlatiga ixtiyoriy ravishda 
qo‘shildi va uning askarlariga o‘z davlati chegaralarini ochib berdi. 
Xandeshning Burxonpur shahriga Akbar o‘zining yigirma sakkiz yoshli o‘g‘li Murodni 
katta qo‘shin bilan jo‘natdi. Murodga tajribali sarkarda Abdurahim xoni xonon bosh 
maslahatchi qilib tayinlandi. Akbar ularga farangilarni Malobar qirg‘oqlaridan va Goadan 
quvishni bosh vazifa qilib qo‘ydi. Uning nazarida, Murodning farangi tilini bilishligi bu 
vazifaning so‘zsiz ado etilishiga yordam berishi kerak edi. 
Murod Burhonpurda turib, farangilardan bir qancha zambaraklar sotib oldi. Ammo bu 
zambaraklar xiyla eskirgan. Goada iste’moldan chiqqan, ularni farangi to‘pchilarning 
yordamisiz otib bo‘lmas edi. Shuning uchun Murod farangi to‘pchilardan birini o‘z yoniga 
taklif qildi. Bu farangi to‘pchi juda xushmuomala ulfat yigit ekan, Murodning ichkilikni 
yaxshi ko‘rishidan foydalanib, u bilan tongotar bazmlarda mayxo‘rlik qila boshladi. Akbar 
o‘g‘lini mayxo‘rlikdan ehtiyot qilishni Abdurahimga topshirgan edi. Abdurahim xoni 
xonon shahzodaning tungi bazmlarini to‘xtatishga, butun e’tiborini Akbar topshirgan 
vazifaga qaratishga ko‘p urindi. Ammo shahzoda uning gapiga emas, mayxo‘r 
ulfatlarining gapiga ko‘proq quloq solar edi. Abdurahim bilan shahzodaning orasini 
o‘shalar buzdi. Shirakayf Murod Abdurahimni: «Sen shiasen, bizga yetti yot begonasen!» 
deb haqorat ham qildi. Yana Abdurahimning ustidan shikoyat yozib, chopar bilan 
Laxo‘rdagi otasiga jo‘natdi.
Xuddi o‘sha kezlarda Samarqanddan Akbar uchun juda muhim bo‘lgan yangi xabarlar 
kelmoqda edi. Abdullaxon Qarshi atroflarida qishlayotgan paytda Abdumo‘min Balxdan 
otasiga qarshi yashiriqcha qo‘shin tortadi. U Amudaryodan o‘tganda Abdullaxon bundan 
xabar topadi-yu, Samarqandga shosha-pisha chekinadi. Jigari hilvirab qolgan xonga 
qishki yo‘llarning azobi yomon ta’sir qiladi. Abdullaxon Samarqandda 1598-yilning hut 
oyida vafot etadi. 
Abdumo‘min to‘ng‘ich o‘g‘il bo‘lgani uchun darhol otasining taxtini egallaydi va birinchi 
qilgan ishi — otasi yaxshi ko‘rgan bek-u a’yonlarni ayamay qirish bo‘ldi. Shular orasida 
Abdullaxon davlatining eng aqlli va tadbirkor vaziri Qulbobo ko‘kaldosh ham «dushoxa» 
deb ataladigan dahshatli iskanjaga solinib, ming qiynoqlar bilan o‘ldiriladi. Abdumo‘min 
xon oilasining taxtga da’vo qilishi mumkin bo‘lgan vakillarini ham birma-bir qilichdan 
o‘tkazadi. Abdullaxon avlodidan faqat Pirmuhammad ko‘knori allaqaysi takyada kayf 

---

Humoyun va Akbar – Avlodlar dovoni (roman). Pirimqul Qodirov