Microsoft Word avlodlar dovoni ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
23
notinch, o‘zaro urushlar, qaroqchilar... Hazar dengizidan Idil* orqali Moskoviya 
mamlakatiga yetib borgunimcha uch yil o‘tdi. Qimmatbaho savg‘olardan ayrilib abgor 
bo‘ldim. Faqat Bobur hazratlari yozgan maktubni jon o‘rniga asragan edim, alqissa, 
Moskoviya podshosiga eltib topshirdim. 
Xo‘ja Husayn bir uh tortdi-yu, boshini xam qilib davom etdi: 
— Moskoviya taxtiga ulug‘ kiniyaz* Vasiliy Ioannovich degan kishi o‘ltirgan ekan. Mening 
xarob ahvolimni ko‘rib Hindiston podshosining elchisi ekanimga uncha inonmadi. 
— Maktubni o‘qisa muhridan ham bilishi mumkin edi-ku? — hayron bo‘lib so‘radi 
Humoyun. 
— Ne til bilan aytay, amirzodam, maktubning muhr bosilgan joyi ham uch yil davomida 
hilvirab tanib bo‘lmas ahvolga tushgan edi. Moskoviya podshosi esa Bobur hazratlarining 
Hindistonga podsho bo‘lganlaridan mutlaqo bexabar ekan. Ikki oradagi masofalar 
shunchalik uzoq, bordi-keldi yo‘q. Hindistondan Moskoviyaga borgan birinchi odam men 
ekanman. Shohona sovg‘alarimni yo‘lda qaroqchilarga oldirib qo‘yganim uchun Erondan 
mayda-chuyda mol olgan edim. Ular Hindiston moli o‘rniga o‘tmadi. Alqissa, Moskoviya 
podshosi aytdiki, ehtimol, sen bir sayyohdirsan, Bobur — podshomi yoki podshoning 
xizmatidagi odammi — bizga ma’lum emas, shuning uchun biz unga o‘z elchimizni 
yubora olmaymiz, ammo Hindiston bilan Moskoviya orasida sen kabi sayyohlar borib-
kelib tursalar, biz unga tarafdormiz.* 
Said Xalil Xo‘ja Husaynning elchilikni eplay olmaganidan quvonganday labini burib: 
— Ana xolos! — deb qo‘ydi. 
Bu so‘zlardagi istehzoni sezgan Xo‘ja Husayn Humoyundan himoya istab gapirdi: 
— Lekin men Moskoviyadan natijasiz qaytganim yo‘q, hazratim! Moskoviya xalqi orasida 
bizning ellarni ko‘rgan odamlar ham bor ekan. Ular mening elchi bo‘lib borganimga 
ishondilar. Podsholaridan ko‘rmagan izzat-ikromni mana bu Matvey Kalitinga o‘xshash 
yaxshi rus kishilaridan ko‘rdim! 
Xo‘ja Husayn shunday deb orqasiga o‘girildi va qo‘lqopli o‘ng qo‘liga chiroyli qarchig‘ayni 
qo‘ndirib turgan qo‘ng‘irsoqol odamni ko‘rsatdi. 
Xo‘ja Husayn shimol sovuqlarida shamollab, elchiligi natija bermaganidan ezilib kasal 
bo‘lib yotganda mana shu odam uni so‘roqlab keladi. Savdo karvonlari bilan sayohat 
qilishni yaxshi ko‘radigan Matvey Kalitin bundan yuz yillar oldin Hindistonga kelib ketgan 
Afanasiy Nikitinning ixlosmandi edi. Uning qo‘lida Afanasiy Nikitinning Hindiston safari 
haqidagi kundalik daftaridan ko‘chirilgan qo‘lyozma kitob bor edi. Matvey Semyonovich 
bu kitobni qayta-qayta o‘qigan, unda uchraydigan ba’zi turkiycha va forsiy iboralarni 
tushunmasa ham, Afanasiy Nikitin qalamga olgan yurtlar tasviriga nihoyatda qiziqib 
yurar edi. Karvon bekatida kasal bo‘lib yotgan Xo‘ja Husayn hindistonlik ekanini eshitgan 
Matvey uni o‘zining uyiga olib ketadi, unga ayiq o‘tidan tayyorlangan dorilar ichirib 
davolaydi. Xo‘ja Husayn Matvey Semyonovich Kalitinning yurti Muromda uch yil qolib 
ketadi. U bilan xizmatkoriga muromliklar o‘rmon chetidan yog‘och uy qurib beradilar, uni 
«Baburin posol», ya’ni «Boburning elchisi» deb hurmat qiladilar. Bora-bora Xo‘ja Husayn 
ruslar orasida Baburin degan familiya bilan taniladi. U xizmatkori bilan o‘rmon chetida 
turadigan joyga «Baburinskiy xutor» degan nom beriladi. Matvey Semyonovich bilan 
Xo‘ja Husayn bir-birlarining tillarini o‘rganishadi. Daryo yo‘li bilan Novgorod orqali Qozon 
xonligiga borib, tijorat qilishadi va Hindiston safari uchun mablag‘ yig‘ishadi. Ko‘p xavf-u 
xatarlarni boshdan kechirib, nihoyat, agraga kelishadi. 
Humoyun bu gaplarni eshitgandan so‘ng Xo‘ja Husaynning hamrohi bo‘lgan qo‘ng‘irsoqol 
barvasta Matvey Semyonovichga qiziqib qaradi. Kalitin charm qo‘lqop kiygan, qo‘lidagi 
bo‘z qarchig‘ayning ko‘zlari yupqa charm niqob bilan to‘sib qo‘yilgan. Yon eshikdan 
podsho qushchisi ham o‘ng qo‘liga qo‘lqop kiyib chiqdi. U qarchig‘ayni mehmonning 

---

Humoyun va Akbar – Avlodlar dovoni (roman). Pirimqul Qodirov