Microsoft Word avlodlar dovoni ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
17
«Tadbiq etgani shumi?!» degan achchiq e’tirozni Said Xalil hozir navro‘z namoyishida 
borayotib o‘z ko‘nglidan o‘tkazdi. Humoyun katta bobosidan ibrat olib tartib bergan o‘n 
ikki tabaqani boshqarish juda qiyin bo‘ldi. Shundan so‘ng har uch tabaqani bir sohaga 
birlashtirib, to‘rtta vazorat tashkil qildi. Buni ham tabiatdagi to‘rt unsur — olov, havo, 
tuproq, suv kabi «anosiri arbaaga monand» deb ta’rifladi. Birinchi vazorat boshlig‘ini 
«sarkori otash» deb atadi. Unga barcha to‘p-u to‘pxonalar, qurol-yarog‘ va harbiy ishlar 
qaraydi. «Sarkori havoyi» deb atalgan vazir saroy ta’minotiga, oshxona, sayisxona*, 
kiyim-kechak ishlariga mutasaddi. «Sarkori obi» — ariq qazish va sug‘orish ishlarini 
boshqaradi, sharbat, chog‘ir va boshqa ichimliklar tayyorlaydi. «Sarkori xoki» (ya’ni, 
tuproqboshi) — ziroat, dehqonchilik va imoratsozlik kabi sohalarga javobgar. 
Humoyunning farmoniga binoan, bu to‘rt vazoratning odamlari kiyinishda ham bir-
birlaridan farq qilishlari lozim, toki bir qarashda ularning qaysi sohadan ekanligini 
ajratish mumkin bo‘lsin. Uning o‘zi esa haftaning ma’lum kunida osmondagi biron 
sayyoraning rangiga va qiladigan ishining mazmuniga mos kiyinishga harakat qilardi. 
Nuri ko‘kish Zuhra yuduziga nisbat berilgan dushanba kunida Humoyunning kiyimida 
moviy va yashil ranglar ustun bo‘lardi. Seshanba kuni Humoyun uchun qizg‘ish nurli 
Mirrix yulduzining kuni. Seshanbada uning qabuliga amiri g‘azab nomini olgan hibsxona 
boshlig‘i va jallodlar sarkori og‘ir jinoyat qilgan aybdorlarni olib kiradi. Humoyun ularning 
eng ashaddiylarini qatl ettiradi. 
Tabiatga qiyosan joriy etilgan «Qonuni Humoyuniyni» «shoirona did bilan qilingan 
kashfiyot» deb maqtab yurganlar oz emas. Ayniqsa, osmon timsolida birinchi o‘ringa 
qo‘yilgan ahli davlat vakili Bayramxon yangicha tartibdan juda mamnun. Ammo Said 
Xalil kabi ruhoniylarning alami cheksiz. Axir osmon ilohiyot makoni emasmi? Ilohiyot ilmi 
bilan shug‘ullanuvchi ulamolar, saidlar osmon ramzi bo‘lgan oliy tabaqaga kirishlari 
kerak ediku. Xondamir «oliy kashfiyot!» deb maqtagan «Qonuni Humoyuniy» Said Xalil 
boshliq ruhoniylarga shaytoniy bir o‘yinday, quruq xayolparastlikday tuyuladi. Sarkori 
havoyi emish! Osmonda tutqich bermay yuradigan havoga kim sarkolik qila oladi? Mirrix 
yulduzi qayoqda-yu, podsho kiyadigan kiyimning rangi qayoqda?! 
Bu tajang o‘ylar ta’sirida shayxulislom Laxo‘rdagi Komron mirzoni va sharqdagi 
Sherxonni iliq bir xayrixohlik bilan esladi. Komron akasi Humoyunni pisand qilmasligi 
Said Xalilga ko‘pdan ma’lum. Komron pok musulmonchilikni mahkam tutadi. 
Humoyunga o‘xshab, majusiylarga yon bosmaydi. Bayramxon kabi dahriylarni to‘rga 
chiqarmaydi. Komronning mana shu xususiyatini bilgan Said Xalil oraga ishonchli 
odamlarni qo‘yib, u bilan allaqachon maxfiy aloqa o‘rnatgan. Humoyun uzoq viloyatlarga 
ketganda Komron mirzoga shoshilinich xufiya yuborib, Laxo‘rni tezroq egallashga 
undagan diniy peshvo — Said Xalil. Komron uning aytganini qildi-yu, Kobulga Panjobni 
qo‘shib olib, akasidan zo‘rroq bo‘ldi. Endi agar sharqda Sherxon bosh ko‘targani rost 
bo‘lsa, Humoyun otda bir oylik yo‘l bo‘lgan Bixarga qo‘shin tortib ketishi aniq. O‘shanda 
Said Xalil Komron mirzoga yana bitta yashirin maktub yozib, «Agrani egallash payti 
keldi», deydi. Shunda Komron mirzor Hindiston taxtiga chiqsa, Said Xalildan umrbod 
qarzdor bo‘ladi, uning chizgan chizig‘idan chiqmaydi. 
«Qonuni Humoyuniy» ham va bugun Said Xalilning alamini keltirayotgan boshqa 
narsalar ham bir zarba bilan nest-nobud bo‘ladi. 
Fil minib borayotgan podsho odamlarga juda qudratli ko‘rinsa ham, aslida uning 
hokimiyati ichdan zil ketib zaiflashib qolganini, Humoyun taxtdan ag‘darilishi 
muqarrarligini Said Xalil zimdan sezadi va bu hodisani qo‘lidan kelganicha tezlashtiradi. 
___________ 
* M u n i r — yorug‘ yuz, yorug‘lik. 
* S a y i s x o n a — otxona.

---

Humoyun va Akbar – Avlodlar dovoni (roman). Pirimqul Qodirov