Microsoft Word Атажанов Жасур Диссертация doc

ЧС

С

 

5-rasm. Tajriba guruhida jismoniy madaniyat darslarining fiziologik 

yuklamasining egri chizig‘i  

Kuzatishlardan  kelib  chiqqan  xolda  kichik  maktab  o‘quvchilari 

salomatligida  nuqsoni  bo‘lgan  bolalarda  tajriba  guruhida  jismoniy  madaniyat 

darslarida  fiziologik  yuklamasining  egri  chizig‘i  bizning  kuzatishlarimizda  xuddi 

shunday yuklamani ko‘tarilishi bilan pasayishini yuklama to‘lqinsimon ko‘rinishda 

ketma-ketligiga  guvoh  bo‘ldik.  Yuklama  aerob  tartibida  yetarli  darajada  kichik 

maktab yoshidagi bolalar salomatligidagi nuqsonlarga mos keladi.  

5-rasmdan ko‘rinib turibdiki – YuQCh egri chizig‘i rivojlanishi umum qabul 

qilingan,  jismoniy  mashqlar  mashg‘ulotlarida  qabul  qilingan  xajmlarga  to‘g‘ri 

keladi. YuQCh urishi darsni tayyorlov qismida asta-sekinlik bilan o‘sish kuzatiladi, 

qachonki  o‘quvchilar  yakka  tartibda  vazifalarni  bajarganlarida  chigal  yozdi 

mashqlarini  bajarganda  sezildi.  YuQCh  soni  o‘sishi  168  daq.G’urish,  asosiy  

qismda maxsus jismoniy harakatli o‘yinlarni bajarish bilan bog‘liq. 

Yakuniy  qismda  YuQCh  mayin  pasayishini  kuzatish  mumkin.  Darsni  bu 

---

44 

 

qismida  o‘quvchilar  kam  tezlikdagi  mashqlarni  bajardilar,  ular  nafas  olish 

mashqlari bilan bog‘liq holda,  dars yakunini tingladilar va uyga vazifani oldilar. 

Darsni pulsometr qilish natijasi tajriba guruhida jismoniy yuklama 168 daq.G’urish 

darajasini  ko‘rsatdi.  Bu  salomatligida  nuqsoni  bo‘lgan  o‘quvchilar  guruhiga 

mosligini ko‘rsatadi.  

Bu  guruhdagi  maxsus  jismoniy  va  o‘yin  mashqlari  dars  vaqtini  62,5%  ni 

tashkil etgan.  

Darsni  xrometr  o‘lchovi  va  tomir  urishi  o‘lchovi  taxlillari,  mashg‘ulotda 

umumiy motor zichligi 91,2 % tashkil etgan. Bu bilan birga motor zichligi 78,2% 

ifodalangan. Bizni fikrimizcha jismoniy tayyorgarlik uchun yetarli emas va kichik 

maktab  yoshidagi  sog‘ligida  nuqsoni  bo‘lgan  o‘quvchilarni  jismoniy 

tayyorgarligini harakat darajasi uchun yetarli ta’sir qila olmaydi.  

Shunday qilib biz kuzatishimizcha, jismoniy madaniyat darslarida fiziologik 

yuklamaning ikkita egri chiziq, xar ikkala guruhda ham yuklama turi to‘lqinsimon 

tarzda  amalga  oshirilgan,  chunki  yuklama  yuqori  ko‘tarilishi  va  pasayishi  bilan 

almashib turadi. Nazorat guruxida YuQCh yuqori darajasi 156 daq.G’urish bo‘lib, 

tajriba  guruhida  168  daq.G’urish  kuzatildi.  Bu  esa  yuklama  o‘quvchilarni 

fiziologik imkoniyatlariga mos keladi, lekin ikkinchi holatda salomatligida nuqsoni 

bor  kichik  maktab  yoshidagi  o‘quvchilarda  ko‘proq  mashqlarni  bajarish  foydasi 

jismoniy tayyorgarlik darajasida sezildi. 

Taklif qilingan uslubga asosan darsni umumiy zichligi bilan, motor zichligi 

orasida katta farq sezildi. Darsni umumiy zichligi nazorat guruhida 72% ni, tajriba 

guruhida 87,2% ni ya’ni 15,2% ga ko‘p nazorat guruhiga nisbatan. 

Darsni  motor  zichligi  nazorat  guruhida  45  %,  tajriba  guruhida  68,2  %  ga 

teng, ya’ni 23,2 % ga katta nazorat guruhiga nisbatan. 

Kuzatishlardan  kelib  chiqqan  holda  shunday  xulosa  qilish  mumkin,  kichik 

maktab yoshidagi salomatligida nuqsoni bo‘lgan bolalar bilan o‘tkazilgan maxsus 

jismoniy  mashqlar  bilan  bajariladigan  harakatli  o‘yinlar,  jismoniy  tayyorgarlik 

darajasiga ko‘proq ijobiy ta’sir qiladi. Quyida tajriba qatnashchilarining jismoniy 

---

45 

 

tayyorgarliklarini ko‘rsatkichlari yakuniy jadvali berilgan. 

 

6-jadval