Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

 
4.2. Shisha ishlab chiqarish 
Shisha ishlab chiqarishda asosiy xom ashyo sifatida kvarts qumi oh’aktosh, soda va natriy 
sulfati  ishlatiladi.  Shisha  qorishmasini  pishirish  h’aroratini  pasaytirish  uchun  unga  soda,  natriy 
sulfati  qo’shiladi.  Agar  kvarts  qumi  va  sodadan  iborat  qorishmadan  shisha  olinsa,  nim  shaffof 
suvda  eruvchan  shisha  bo’ladi  (Na
2
Si0
3
).  Qorishma  tarkibiga  oh’aktosh  yoki  dolomitni  kiritish 
shishani suvda erimasligini taminlaydi. 
Silikatli  shisha  1500
0
S  h’aroratda  maxsus  shisha  eritish  xumdonlarida  olinadi.  Massa 
h’arorati  800-900
0
S  etganda  silikatlar  h’osil  bo’lish  jarayoni  boshlanadi.  Harorat  1150-1200
0
S 
bo’lganda  massa  shaffoflashadi,  lekin  tarkibida  ko’p  h’avo  pufakchalari  bo’ladi.  Shisha 
massasidagi  h’avo  aralashmalari  1500
0
S  chiqib  ketadi  va  shisha  qiyomiga  etadi.  Massani 
qoliplash h’arorati 200-300
0
S atrofida bo’lib, quyuqligi kimyoviy tarkibiga bog’liq. SiO
2
, Al
2
O
3
, 
ZrO
2
  oksidlari  massani  quyuqlashtirsa,  Na
2
O,  CaO,  Li
2
O  oksidlari  aksincha,  suyuqlashtiradi. 

---

Shisha  massasini  erigan  xolatda  uzoq  muddat  ushlash  uning  strukturasini  amorf  h’olatidan 
kristall h’olatga qayta o’tishga olib keladi. 
Silikat shishaning oksid tarkibi, % massa bo’yicha: 
SiO
2
-64-73;  Al
2
O
3
-0,5-7,2;  K
2
O-0-5;  Na
2
O-10-15;  CaO-2,5-26,5;  MgO-0-4;  Fe
2
O
3
-0-0,4; 
SO
3
-0-0,5; V
2
O
3
-0-5. 
Shisha  massasiga  kaolin,  dala  shpati  (Al
2
O
3
)  kiritilishi  uning  mexanik  mustah’kamligini, 
termik  va  kimyoviy  chidamligini  oshiradi.  Shisha  xom  ashyosi  tarkibiga  B
2
O
3
  qo’shilsa,  uning 
shishalanishi tezlashadi va kristallanishi kamayadi. Rux oksidi (ZnO) shishaning h’arorat chiziqli 
kengayish koeffitsientini kamaytiradi va termik chidamligini oshiradi. Qo’rg’oshin oksidi (RbO) 
optik shisha va xrustall tayyorlashda ishlatiladi. 
Shisha  olish  “qayiq”  usulida  bo’lib,  cheksiz  shisha  lentasini  tortish  demakdir.  Shisha 
qalinligi  tortish  tezligi  bilan  boshqariladi.  Vitrina  va  ko’zgu  oynalari  silliqlanadi  va 
shaffoflanadi.