Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик



Download 3,79 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/354
Sana14.09.2021
Hajmi3,79 Mb.
#173864
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   354
Bog'liq
arxitekturaviy ashyoshunoslik

1.4. Mexanik xossalar 
 Mustah’kamlik. Materialga tashqi kuch tasir etganda unda ichki kuchlanish (zo’riqish) 
paydo bo’ladi. Kuchlanish malum qiymatga etganda material buziladi (sinadi, parchalanadi). 
Materialning buzilishga qarshilik ko’rsatish xususiyati mustah’kamlik deb ataladi. 
Materiallarning mustah’kamligi odatda ularning mustah’kamlik chegarasi-R orqali ifodalanadi. 
Mustah’kamlik chegarasi deb, materialning eng katta kuch tasirida buzilgan vaqtida h’osil 
bo’lgan ichki kuchlanish-b ga aytiladi. Bino va inshoot qismlarining mustah’kamligini h’isoblash 
davlat standartlari bo’yicha ruxsat etilgan kuchlanish uning mustah’kamlik chegarasi orqali 
ifodalanadi: 

rux
=RZ , 
bu erda: R-mustah’kamlik chegarasi, Mpa; 
Z-mustah’kamlikning eh’tiyot (zaxira) koeffitsienti, kamida 2-3 ga teng. 
Eh’tiyot koeffitsientini aniqlashda quyidagilarni h’isobga olish lozim: 
a)  tuzilishi  bir  jinsli  bo’lmagan  materiallar  mustah’kamlik  chegarasining  yarmidayoq 
kuchsizlangan joyidan buzila boshlaydi; 
b)  Ko’p  materiallar  kuch  tasirida  tez  deformatsiyalanadi  va  mustah’kamlik  chegarasi 
ko’rsatkichining 50-70% ida darzlar h’osil bo’ladi; 
v)  materialga  qayta-qayta  o’zgaruvchan  dinamik  kuch  qo’yilganda  u  mustah’kamlik 
chegarasiga  etmasdan  buziladi.  Bunga  materialning  “charchashi”  tufayli  buzilish  deyiladi. 
Hozirgi  vaqtda  materiallarning  buzilish  h’olatini  h’isoblashda  eh’tiyot  koeffitsientlaridan 
foydalaniladi. Bunda ortiqcha yuk, materialning bir jinsligi, inshootning ishlash sharoiti va sh.k. 
h’isobga olinadi. 
Siqilishdagi  mustah’kamlik  chegarasi  tashqi  omillar  tasirida  materialda  h’osil  bo’ladigan 
ichki  siquvchi  zo’riqishlarga  qarshilik  ko’rsatish  xususiyatidir.  Siquvchi  kuch  yuk,  kirishish, 
notekis qizdirish va shu kabilar natijasida h’osil bo’ladi. 
Ko’pchilik  materiallar  anizatrop  tuzilishda  bo’lgani  uchun  siqilishdagi  mustah’kamlik 
chegarasi qator sinovlar natijalarining o’rtacha miqdori bilan belgilanadi. 
Materialning mustah’kamligi tayyorlangan namunaning shakliga, o’lchamlariga, qo’yilgan 
kuchning  o’sish  tezligiga  va  kuch  tushayotgan  yuzaning  h’olatiga  bog’liq;  bazi  materiallarning 
(plastmassalar,  bitumli  betonlar)  mustah’kamligiga  sinash  vaqtidagi  h’arorat  h’am  tasir  etadi. 
Balandligi ko’ndalang kesimning tomonlaridan kichik  bo’lgan prizma kubga  nisbatan  siqilishga 
yaxshi qarshilik ko’rsatadi. 
Tsilindr  yoki prizma  shaklidagi  namunalarning  mustah’kamlik chegarasi kubnikidan 25% 
kam  bo’ladi.  Chunki,  namunaning  balandligi  qancha  katta  bo’lsa,  siqilishda  h’osil  bo’ladigan 


ko’ndalang  kengaytiruvchi  kuch  shuncha  yuqori  bo’ladi.  Qurilish  materiallarining  siqilishdagi 
mustah’kamlik chegarasi 0,05 MPa dan 1000 MPa gacha bo’lishi mumkin. 
Materiallarning  siqilishdagi  mustah’kamlik  chegarasi  (R
siq
,  MPa)  quyidagi  formula 
yordamida topiladi: 
R
siq
 R
buz
G’ , 
bu erda : R
buz
-namunani buzuvchi kuch, N; 
F-namunaning ko’ndalang kesim yuzasi, m
2

Aynan  shu  formula  yordamida  materialning  cho’zilishidagi  (R
cho’z
)mustah’kamlik 
chegarasi h’am topiladi. Siqilishdagi mustah’kamlik chegarasi ko’pgina materiallar uchun marka 
vazifasini  bajaradi.  Bazi  qurilish  materiallarining  siqilishdagi  mustah’kamlik  chegarasi  1.2-
jadvalda keltirilgan. 

Download 3,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   354




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish