Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

 
7.Adabiyotlar:
1. Посипайко В.И., Козирева Н.А. , Логачева Ю.П. Химические метод 
анализа. М: Висшая школа, 1989 
2. Доерфел К. Статистика аналитической химии. М: Мир 1969 
3. Толипов Ш.Т., ХусаиновХ.Ш. Аналитик химиядан масалалар тўплами. 
Тошкент, ўқитувчи, 1984 
XROMATOGRAFIYA. 
TAHLILDA ISHLATILISHINING ASOSIY PRINSIPLARI 
1. Mavzu rejasi: 
Xromatografiya usulining asosiy qoidalari. Turlari. Ion-almashinish 
xromatografiyasi. Ion almashinuvchilarning turli ko’rinishlari. Qog’ozdagi 
taqsimlanish xromatografiyasi. Qog’oz xromatografiyasining organik va 
biologiyaga oid moddalarni ajratishda qo’llanilishi. 
2. Maqsadi:
Xromatografik analiz usulining tahlilda, ajratish va 
konsentrlashda qo’llanishga oid nazariy bilim berish.
 
3. Dars o’tish vositulari:
Xromatogrammalar, jadval va rasmlardan 
foydalaniladi.
 
4. Dars o’tish usuli
sifatida taqqoslash, analogiya usullaridan foydalanish 
mumkin.
 
5. Darsning mazmuni; 
Moddalarni xromatografik usuldan foydalanib ajratish va tahlil qilish 
moddalarining ikki faza orasida taqsimlanishiga asoslangan. Ulardan biri 
qo’zg’almas, ikkinchisi esa harakatchan faza bo’lib, birinchi faza orqali harakat 
qiladi. Agar qo’zgalmas faza turlicha ajratilishi zarur bo’lgan ion yoki 
molekulaga nisbatan turlicha sorbilanish xususiyatiga ega bo’lsa , ajratish 
jarayonini amalga oshirish mumkin. Odatda qo’g’almas faza ma’lum yuzaga ega 
bo’lgan sorbent, harakatchan faza esa gaz yoki suyuqlik oqimidan iborat. 
Xromatgrafik tahlil usuli M.S. Svet tomonidan 1903 yilda yaratilgan bo’lib, 
fizik-kimyoviy tahlil usullari jumlasiga kiradi. Ularning mohiyati quydagicha: 
5-rasm. Xromatografik kolonkada ionlarning ajralishi. 
Harakatchan fazadagi Co
2+
ionlari Cu
2+
ionlariga qaraganda Al
2
O
3
ga 
sustroq sorbilanadi, Natijada Cu
2+
ionlari sorbentning yuqori qismida to’liq 

---

53 
sorbilanib bo’lganda, Co
2+
ionlari pastki qatlamga o’tib ketadi. Buni Co
2+
ga xos 
bo’lgan pushti rangdan bilish mumkin. Lekin Cu
2+
va Co
2+
birdaniga ajrala 
qolmaydi. To’liq ajratish uchun bir necha marta suv bilan yuviladi va bunda 
Co
2+
tezroq pastga siljiydi va yuqorida Cu
2+
ning havo rang zonasi ma’lum 
bo’lib qoladi. Demak, hamma zonalarning o’ziga xos rangiga qarab aniq ionlar 
haqida xulosa qilinadi. Agar sorbilanadigan ionlar rangsiz bo’lsa, 
xromatogrammani yuzaga chiqarish uchun kalonkadan shu ionlar bilan har xil 
rangli birikmalar beradigan reagent eritmasi o’tkazilishi kerak. Masalan: As
3+
, 
Sb
3+
, Sn
2+
, ionlari bo’lgan eritma o’tkazilgach, kolonkani HCl bilan yuvib H
2
S 
eritmasi (gaz) ta’sirida yuzaga chiqarish orqali rangli, yani uch xil zonali 
xromatogramma hosil bo’ladi .(6-rasm)