Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

Tortma tahlil 
Tortma tahlil (gravimetriya) usuli gravimetrik shakning massasi asosida 
moddaning miqdorini aniqlashga asoslangan. 
Moddani tahlilga tayorlash undan o’rtacha namuna olishdan iborat. 
Namuna olish moddaning fizikaviy holatiga, uning tuzilishiga,idishida qanday 
jonlashganligiga mahsulot xajmining katta-kichikligiga bog’liq. O’rtacha 
namuna olish usullaridan biri olingan o’rtacha namunada qo’shimchalar bo’lsa, 
uni tozalash zarur. Bunda qayta kristallash usulidan foydalaniladi va bunda 
mexanik qo’shimchalardan 90-95 С temperaturada o’tkaziladi va tez sovitilib 
cho’kma ajratiladi va quritiladi. Tozalangan namunadan tortib olinadi. 
Tortim tahlil uchun kerakli modda miqdoridir. Tortim miqdori hisoblab 
topiladi: Masalan: Ba
2+
ni aniqlash uchun
244.31g BaCl
2
·2H
2
O
-233.43g BaSO
4
Xg BaCl
2
·2H
2
O 
- 0.5g BaSO
4
X=0.5g 
Demak 0,5g tortim olinsa yetarli, tarozida tortib olinadi. 
Tortim mos erituvchida eritiladi. Suvda erimasa mos kislotada yoki zar 
suvida (HNO
3
, HCl 1:3) eritiladi. Masalan: ohaktoshni H
2
SO
4
da emas HCl da 
eritish kerak, aks holda CaSO
4
kam eruvchan tuz hosil bo’ladi. 

---

60 
Aniqlanadigan element yoki birikmani qiyin eruvchan modda holida 
cho’ktirish tortma tahlilda muhimdir. 
Bunda cho’ktiruvchini to’g’ri tanlash , kerakli miqdorda olish to’liq 
cho’kishga erishish kerak. 
Qiyin eriydigan, yaxshi filtrlanadigan va tortiladigan shaklga oson 
o’tadigan moddaga cho’ktiriladigan shakl deyiladi. Masalan: BaSO
4
Ba
2+
uchun 
cho’ktiriladigan shakl, chunki uning shu tuzi ЭК=1·10
-10
ga teng va eng kichik. 
Kimyoviy jihatdan barqaror, kimyoviy tarkibi kimyoviy formulasiga mos 
keluvchi va tarkibiga aniqlanadigan moddaning miqdori eng kam bo’lgan 
modda tortiladigan yoki gravimetrik shakl deyiladi. Masalan: Fe
3+
ni aniqlashda 
cho’ktiriladigan shakl Fe(OH)
3
bo’lsa-da, uni qizdirganda Fe
2
O
3
hosil bo’ladi. 
Shuning tortiladigan shakli Fе
2
O
3
dir. 
Tortiladigan modda ochiq havoda bug’larini va CO
2
ni yutib yoki 
parchalanib o’z massasini o’zgartirmaydigan bo’lishi kerak. 
Hosil qilingan cho’kma filtrlash yo’li bilan eritmadan ajratiladi. Buning 
uchun turli filtrlar ishlatiladi: 
Qora lentali
filtr - zichligi eng kam Amorf cho’kmalarni filtrlasa bo’ladi. 
Fе(ОН)
3
, А1(ОН)
3
kabi cho’kmalar misol bo’ladi. 
Oq lentali filtr -o’rta zichlikka ega Kristall cho’kmalar filtirlanadi. 
Ko’k lentali filtr-eng zich bo’lib ular mayda kristallardan iborat 
cho’kmalarni filtrlash uchun qo’llaniladi: BaSO
4
, CaC
2
O
4
Cho’kma mos yuvuvchi erituvchi yordamida qayta-qayta yuviladi. 
Masalan: BaSO
4
cho’kmasini yuvishda distillangan suv va HCl ishtirokida 
filtirlangan va yuvilgan cho’kma nam bo’lsa, uni quritish va qizdirish zarur. 
Quritishda 95-105°C temperaturada saqlanadi.keyin eksikatorda sovitiladi. 
Cho’kmani ba’zi hollarda tortiladigan shaklga o’tkazish uchun turli 
temperaturada qizdirishga to’gri keladi: 
Masalan: Ca
2+
ni tortiladigan shakli CaO: Shuning uchun
CaC
2
O
4
·2H
2
O→CaC
2
O
4
+2H
2
O
СаС
2
O
4
→СаСO
3
+СO↑
CaCO
3
→CaO+CO
2
↑ 
Tortma tahlilda doimiy tasodifiy va xatolarga yo’l qo’yiladi.