Microsoft Word 4-китоб ёшлар конф 2017 май

“Таълим, фан ва ишлаб чиқариш интеграциясида интеллектуал салоҳиятли ёшлар 
мамалакат тараққиётининг муҳим омили” конференция материаллари. 
57 
Фойдаланилган адабиётлар. 
1.
Каримов И.А. “Баркамол авлод орзуси”. Ўқув қўлланма. “Ўзбекистон 
миллий энтсиклопедияси”. Тошкент. 2000 й. 
2.
Каримов И.А. “Баркамол авлод-ўзбекистон тараққиётининг пойдевори” 
Тошкент. 1997 й. 
Умар Хайём аҳлоқий фазилатлар хусусида
Ўқитувчи Г.А.Халикова СамДАҚИ 
Тафаккурнинг теран ва ноёб фикрлари билан шеъриятнинг нозик 
шакллари ўртасида уйғунлик яратган, математик сифатида кўп номаълумли 
тенгламалар ечимини ҳал этган, астраном сифатида жаҳондаги (энг машхур ва 
энг мукаммал) календар яратган муттафаккир Умар Хайём фалсавий 
қарашлари билан, аҳлоқий фазилатлар хусусида ҳам, гуманистик ғояларни 
тараннум этиши билан ҳам из қолдирган буюк алломадир. 
Инсон табиатдаги энг нодир фазилатларидан айни пайтда кишилик 
маданиятининг асосий омилларидан бири хам ширин сўз – хушмуомалаликдир. 
Сўз сехри инсоннинг аҳлоқий фазилатида, одоб-ҳулқида намоён бўлади. 
Хайём дунёқарашида инсон ва унинг ҳаёти муаммолари, инсон ҳаёти билан 
боғлиқ бўлган ташвишлар гуманизм масалалари марказий ўринни эгаллайди. 
Унинг фикрича, образли ифода билан айтганда одамнинг лойи жафою, 
қайғудан қорилган бўлса-да, у коинотнинг асосий маъносини фаҳмловчи 
билувчи зот, усиз оламнинг маъноси қолмайди.
Бу мисоллардан шу нарса яққол кўриниб турибдики. Умар Хайём инсон 
қадри қимматини, унинг буюклигини юқори пафосда тарранум этган.
Умар Хайём айтганки, ташқи тиниқлиқ ва назокат ички хамоханглик ва 
таъкид ифодаси бўлмоғи лозим. Хушмуомилалик муайян мақсад ва 
манфатларни кўзлаб вазиятга қараб намоён бўлса, бу маданият белгиси эмас, 
балки риёкорлик, мунофиқлик хисобланади. 
Инсон қадри менсимаган замонда бундай фикрларни баралла айтиш 
Хайёмнинг буюклигидан далолатдир. Мутафаккир ўз қарашларида “Нега 
ёмонлик бор?” деган саволни қуйди ва унга “зарурият ёмонликни сабаби бўла 
олмайди” дея жавоб беради, яна “бир миқдор ямонлик ҳам худодан” деган 
аҳлоқ ақидаларига қарши чиқади ва ёмонлик манбаини излашга харакат 
қилади. 
“Оз ёмонликни деб катта яхшиликдан воз кечиш катта ямонликдир” дейди.
У “Уч саволга жавоб” асарида дунёдаги ёмонлик худонинг хохишидан эмас, 
(ёмонлик жуда тасодифан ва кам учрайдиган), деб айтади, аммо бундай фикр 
уни мантиқан ва аҳлоқан қондира олмайди, шу сабабли буни “ифодалаш 
мумкин бўлмаган тафсилотлари бор” дейди Хайём.
Умар Хайём бир томондан азалий ривоятларларини инкор қилса, иккинчи 
томондан эса, инсонда ирода эркинлигини тан олади. У отининг маъносини 
мавжуд инсоният жамиятидагина борлигини, аҳлоқли, бахтли ҳаёт бўлиши 
учун хизмат қилиш кераклигини айтган. У бир рубоийсида кишига қарата: 

---