|
“To‘rt pog‘onali” metod
– amaliy bilim,
ko‘nikma va malakalarni o‘zlashtirish jarayonining to‘rt pog‘ona doirasida
kechadigan metodidir.
Bu metod ta’lim oluvchilarga bir xilda takrorlanadigan qo‘l ko‘nikmalarini tez va
mukammal o‘rganib olishlariga yordam beradi. Usul qo‘llanilganda, ta’lim oluvchi
iloji boricha oddiy talablar bilan tanishtiriladi, so‘ng uni takrorlaydi va to mukammal
o‘zlashtirmaguncha mashq qiladi. Fan o’qituvchisi o’quvchilarga avval bajariladigan
kichikroq bir ishni tushuntirib bеradi, so’ngra qanday tartibda bajarilishini qilib
ko’rsatadi. Kеyin o’quvchi shu ishni ko’rsatilgan tarzda qaytarishi (immitatsiya)
kеrak. O’quvchi qaytarib qilayotgan paytda amaliyot o’qituvchisi uning xatolarini
to’g’irlab turadi. O’quvchi ushbu mashqni bir nеcha marotaba qaytarishi kеrak.
Misol tariqasida, kasb - hunar kollеjlarining mutaxasislik ta’lim yo’nalishlari uchun
o’tiladigan «Loyihalash» fani bo’yicha mashg’ulotlarining o’tkazilishini ko’rib
chiqamiz.
“To‘rt pog‘onali” metodning bosqichlari quyidagilardan iborat:
1.
“Tushuntirish” bosqichida muhandis-pedagog ta’lim oluvchilarga avval
belgilangan shakl va fakturaning oddiy detallarini loyihalash bosqichini tushuntirib
beradi. Aytaylik, tanlangan detal biror geometrik jismlar tuzilishini eslatsa, yoki
“Таълим, фан ва ишлаб чиқариш интеграциясида интеллектуал салоҳиятли ёшлар
мамалакат тараққиётининг муҳим омили” конференция материаллари.
7
bionic shakllarga o’xshasa (piola, gugurt qutuisi, daraxt shoxi yoki barglari).
Loyihalash alomatlarini biz tabiat formalarida, o’simliklarning tuzilishlarida,
mavjudotlar organizmlarida, koinotning tuzilishida ham ko’rishimiz mumkin.
Detallarning unsurlari turli konstruktiv usulda bajarilishi mumkin, lekin uning
tuzilishi qanday bo‘lsa shunday bo‘lib qoladi. Loyihalashda mukammallik tizimi
tushunchasi qismlarning bir - biri bilan tabiiy tutashib, yaxlitlik taassurotini
belgilaydi, bunda qismlarning o‘lchamlari, ularning mutanosibligi, turli qismlardagi
detallarning birikishi va bezaklarning joylashuvi hisobga olinadi.
2.
“Nima qilish kerakligini ko‘rsatib berish” bosqichda muhandis - pedagog
ta’lim oluvchilarga topshiriqni qanday bajarish kerakligini amalda ko‘rsatib beradi.
Barcha buyumlar turlari o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan ko‘lamni tashkil etadi.
Buyum hajmining shakli qoida bo‘yicha uning ichki ko‘lamiga bog‘liq. Shu bilan
birga vazifasi bo‘yicha turli sharoitlar uchun majburiy, bir xil buyumlar uchun
mo‘ljallangan, bitta hajmiy-fazoviy usul yo‘q. Bunda buyum hajm qurilishi, uning
umumiy shakli va qismlari muhim masalani yechishda badiiy obrazni yaratishga
xizmat qiladi.
3.
Tanlangan aniq obyekt bilan tanishib, mazkur bezak buyumi haqida tarixiy
ma’lumot oladi va uning vazifa, maqsadlari aniqlanadi, o‘xshatishlar bilan
tanishtiriladi, tasviriy bezak buyumining geometrik tahlili bajariladi.
4.
Uchinchi bosqichda ta’lim oluvchilar muhandis-pedagog ko‘rsatgan ish
harakatlarini takrorlaydi. Muhandis-pedagog ta’lim oluvchilar bajarayotgan
harakatlar yuzasidan o‘z fikrini bildirib, loyihaning bajarilishi chuqur va har
tomonlama — xomaki yechimdan tortib, ayrim qism va bo‘laklarning ishchi
chizmalarini bajarishgacha badiiy bezaklar naqqoshligi va jarayonni belgilangan
ashyoda bajarilishini nazorat qilib, xatolarini to‘g‘rilab turadi.
5.
“Mashq qilish” bosqichida ta’lim oluvchilarning hatti-harakati muhandis-
pedagog tomonidan nazorat qilib boriladi. Ta’lim oluvchilar ish amallarini
mukammal o‘zlashtirganlaridan so‘ng, uni mustaqil bajaradilar. Loyiha g‘oyasi,
odatda, xomaki chizmalar, eskizlar va ranglamalarda yetilib boradi, so‘ngra uni
hajmiy – plastik shaklga o‘tkazish imkoniyati tug‘iladi. Asosiy tanlangan shaklni
loyihasini boshlashga qadar bir necha bor uning detallarini xomaki chizib olgan
o’quvchi berilgan vazifani qiyinchiliksiz uddalaydi.
“To‘rt pog‘onali” ta’lim metodining asosiy belgisi - ta’lim oluvchilarning
harakatlari muhandis - pedagog ko‘rsatib bergan harakatlar doirasi bilan
cheklanganligidadir. Jarayonda muhandis - pedagog faoliyati tushuntirish, ko‘rsatib
berish, xatolarni tuzatish, baholashdan iborat bo’lsa, ta’lim oluvchi faoliyati tinglash,
kuzatish, takrorlash, mashq qilish kabi vazifalarni bajarishdan iborat bo’ladi.
“To‘rt
pog‘onali”
metodning
afzalliklari,
ta’lim
oluvchilarda
amaliy
ko‘nikmalarni shakllantirishda yordam berishi, vaqtdan unumli foydalanish
imkoniyatining mavjudligi, oddiy ish bosqichlarini o‘zlashtirish darajasi yuqori
bo‘lishidan shakllanadi.
“To‘rt pog‘onali” metodning kamchiliklariga esa,
ta’lim oluvchilarning
harakatlari ta’lim beruvchi ko‘rsatib bergan harakatlar doirasi bilan cheklanib
Do'stlaringiz bilan baham: |
