Microsoft Word 2-mavzu. Axborot komplekslarida ma\222lumotlar bazasini tashkil etish va boshqarish docx

 

3.1-rasm. MBBT iyerarxik modelli tuzilishi 

Iyerarxik  modelda  ikki  yarusdagi  elementlar  boglangan  bo’lsa,  unday 

ma'lumotlar tarmoqli (turli) modelda ifodalangan deyiladi. Tarmoqli modellardagi 

kabi  yozuvlar  ko’rinishida  tasvirlanadi.  Ob'yeklarning  o’zaro  alokalari  yozuvlar 

urtasidagi alokalar sifatida tavsiflanadi. 

 

Relyatsion  modellarda  esa  ob'yektlar  va  ularning  o’zaro  aloqalari  ikki 

o’lchovli  jadval  ko’rinishida  tasvirlanadi.  Ma'lumotlarning  bunday  ko’rinishda 

tasvirlanishi ob'yektlarning o’zaro aloqalarini yaqqol tasvirlanishiga asos bo’ldi.  

Bunda  tegishli  ma’lumotlar  jadvalning  ustun  va  qatorlarida  joylashadi.  Ustunlar 

ma’lumotning  maydonlarini,  qarorlar  esa  yozuvlarni  ifodalaydi.  Bir  ustunda 

ma’lum  sohaga  tegishli  bo‘lgan  bir  qancha  ma’lumotlar  joylashadi.  Qatorda  esa 

---

ustunlarda  joylashgan  ma’lumotlar  ko‘rsatiladi.  Ustun  va  qator  o‘rtasidagi 

bog‘lanish  munosabat  deb  ataladi.  Har  bir  ustun,  qator  va  munosabat  o‘z  nomiga 

ega bo‘ladi. 

 

MBBT alohida olingan modullardan tashkil topgan:  

MB boshkarish bloki disklardagi ma'lumotlar bilan foydalanuvchi dasturi va 

tizimning surovi (guery) orasidagi interfeysni aniklaydi.  

 

Fayl  mendjeri  –ma'lumotlar  tuzilmasi  bilan  disklar  urtasidagi 

boglanishni boshkaradi.  

 

Guery  –protsessor  ingliz  tilida  yozilgan  guery  gaplarini  MBni 

boshkarish bloki tushunadigan tilga utkazadi.  

 

Prekompilyator  DML  (Data  Manipulation  Language)  ma'lumotlar 

bilan  manipulyatsiya  kiladigan  til  bo’lib,  u  quyidagi  operatsiyalarga  javob 

beradi:  

1. 

MBda ma'lumotlarni ajratib olish,  

2. 

MBga ma'lumotlarni kiritish,  

3. 

MBdan ma'lumotlarni olib tashlash,  

4. 

MBni modifikatsiya (uzgartirishlar) qilish.  

 

Kompiliyator  DDL  (Data  Definition  Language)  –MB  tilini,  uning 

tuzilmasini  va  tashki  xotiralardagi  axborot  turini  aniklaydi.  MBni  tuzilmasi 

kupincha jadval shaklida buladi.