Microsoft Word 13. Ma'Ruzalar matni

1. Yangi korxonani tashkil etish.Bu aktivlarni shakllantirishning eng mas'uliyatli 

bosqichlaridan (dastlabki shakllantirish) biri hisoblanadi. Bu bosqichda yaratiladigan 

aktivlar korxonaning dastlabki sarmoyaga bo‘lgan ehtiyojini, foydani shakllantirish 

sharoitlarini, aktivlarni aylanish tezligini va ularning likvidligi darajasini belgilab beradi.  

2. Faoliyat ko‘rsatayotgan korxonani kengaytirish, ta'mirlash va 

modernizatsiyalash. Korxona aktivlarining tarkibini kengaytirish va yangilash,  uni 

rivojlantirish strategiyasidan kelib chiqib va bunda investitsion resurslarni 

shakllantirishning mavjud imkoniyatlardan foydalanishni ko‘zlab amalga oshiriladi. 

3. Faoliyatdagi korxonaning yangi tarkibiy bo‘linmalarini (bo‘linmalar, filiallar, 

sho‘ba korxonalarni) shakllantirish.Korxonaning yangi bo‘linmalarini, filiallarini yoki 

sho‘ba korxonalarni tashkil etish jarayonida ularning faoliyat ko‘rsatishi uchun zarur 

bo‘lgan aktivlar majmuasi sotib olinadi. 

Korxona  aktivlari  aylanishi  tezlashuvining  shu  aktivlar  ishtirokida  shakllanadigan 

operatsion  foyda  miqdorining  proporsional  o‘sishiga  olib  kelishadi.Buni  Dyupon  modeli 

orqali ifodalash mumkin: 

 

Bu yerda: R

a

– aktivlar rentabelligi (operatsion foyda summasining operatsion aktivlar 

qiymatiga nisbati);  

R

ms

  –  mahsulot  sotish  rentabelligi  (operatsion  foydaning  mahsulot  sotish  hajmiga 

nisbati); 

KA

oa 

–  operatsion  aktivlarning  aylanish  tezligi  koeffitsenti  (sotilgan  mahsulot 

qiymatining operatsion aktivlar qiymatiga nisbati). 

5. Korxonaning bozor bahosini o‘stirishga imkon yaratuvchi aktivlarning zamonoviy 

turlarini  tanlash.  Zamonaviy  ishlab  chiqarish  vositalari  va  moliyaviy  bozorlar  korxona 

aktivlarini shakllantirishning bir qator muqobil variantlarini taklif etadi. Variantlardan qaysi 

birini  tanlashda  aktivlarning  fan-texnika  taraqqiyoti  talablariga  javob  bera  olishiga, 

unumdorligiga,  sifati  va  istiqbolda  foydalanish  imkoniyatlariga,  ko‘p  vazifalarni  bajara 

olishiga va  korxonaning bozor qiymatini  oshirishish imkoniyatlariga e'tibor qaratish lozim. 

 

Korxona  aktivlarini  boshqarish  tizimida  aktivlarga  bo‘lgan  talabni  aniqlash  va  talab 

etiladigan aktivlar miqdori hamda tarkibini  to‘g‘ri rejalashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. 

 Korxonani  dastlabki  tashkil  etish  bosqichida  uning  aktivlarga  bo‘lgan  talabini 

hisoblashda aktivlarning asosan quyidagi turlari hisobga olinadi: 

- asosiy vositalar; 

- nomoddiy aktivlar; 

-  ishlab  chiqarish  jarayonini  amalga  oshirish  uchun  zarur  bo‘lgan  tovar-moddiy 

ashyolar zaxiralari; 

- pul mablag‘lari; 

- aktivlarning boshqa turlari.