Microsoft Word 127b2635c69e0ccce220d54f0a4d206a612d9bae85273c7ad237f9e445cb2da1

 

 

154

 

O’zbekiston Respublikasi Budjet Kodeksining 35-moddasi asosida

 

---

519 

 

Byudjetning  yaxlitliligi  tufayli  respublika  o’z  tasarrufiga  pul  resurslarining 

yagona markazlashtirilgan  jamg’armaini  oladi,  uni byudjet  tizimining  faqat biror-

bir bo’g’iniga taqdim etish mumkin emas hamda O’zbekiston Respublikasi davlat 

byudjetiga  birlashtiriladigan  barcha  byudjetlarning  majmui  sifatida  ifodalanadi. 

Respublika  byudjet  tizimining  yaxlitligi  va  bir  butunligi  qonun  tomonidan 

mustahkamlab  qo’yilgan,  unda  quyi  byudjetlarning  biri  yuqori  bo’g’inga  kirishi 

ko’zda tutilgan. 

O’zbekiston 

Respublikasi 

byudjet 

tizimining 

etakchi 

bo’g’ini - umumrespublika byudjeti.  

Respublika  byudjeti  -  Davlat  byudjetining  umumdavlat  tusidagi  tadbirlarni 

moliyalashtirishda  foydalaniladigan  qismi  bo’lib,  unda  daromadlar  manbalari  va 

ulardan  tushumlar  miqdori,  shuningdek  moliya  yili  mobaynida  aniq  maqsadlar 

uchun  ajratiladigan  mablag’lar  sarfi  yo’nalishlari  va  miqdori  nazarda  tutiladi. 

Milliy  daromadni  Qoraqalpog’iston  Respublikasi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahri 

o’rtasida taqsimlash va qayta taqsimlash jarayoni umumrespublika byudjeti orqali 

tartibga solinadi.  

Mahalliy  byudjetlar  tizimi  mahalliy  ehtiyojlarni  to’laroq  hisobga  olish  va 

ularni  davlat  markazlashtirilgan  tartibda  amalga  oshiradigan  chora-tadbirlar  bilan 

to’g’ri  muvofiqlashtirish  imkonini  beradi.  Shuning  uchun  mahalliy  hokimiyat 

organlari  mahalliy  byudjetga  daromadlar  kelib  turishini  va  resurslardan  avaylab 

foydalanishdan manfaatdorlar, chunki joylarda iqtisodiyot va madaniyatning o’sish 

sur’atlari  mahalliy rezervlarni  safarbar  etishga, mablag’larni rejali  sarflashga  doir 

ishlarni  tashkil  etishga  bevosita  bog’liq  bo’lib,  bu  esa,  o’z  navbatida,  umuman 

O’zbekiston  Respublikasining  davlat  byudjetini  muvaffaqiyatli  bajarishga  imkon 

yaratadi.  Mahalliy  byudjetlardan  uy-joy  kommunal  xo’jalik  va  obodonlashtirish, 

ta’lim  va  sog’liqni  saqlash  muassasalari,  ijtimoiy  ta’minotga  doir  tadbirlar  va 

hokazolar moliyalashtiriladi. 

Davlat  byudjeti  davlatning  asosiy  moliyaviy  rejasi  sifatida  davlat 

hokimiyatining iqtisodiy imkoniyatlarini moliyaviy asoslarini yaratadi.  

---

520 

 

 Masalan,  iqtisodchi  G.V.  Polyak  quyidagi  fikrlarni  bildiradi  “Davlat 

byudjetdan  o’zining  faoliyatini  bevosita  moliyaviy  ta’minlashning  instrumenti 

sifatida hamda iqtisodiy va ijtimoiy siyosatni amalga oshirishning muhim elementi 

sifatida foydalanadi”

155

- deb ta’kidlaydi. 

Demak,  bir  tomondan  byudjetning  paydo  bqlishi  davlatlarning  paydo 

bo’lishi  bilan  bevosita  bog’liq  bqlib,  ikkinchidan,  aynan  bozor  iqtisodiyoti 

sharoitida  jamiyatning  ijtimoiy,  iqtisodiy  sohalaridagi  davlat  islohotlarini  amalga 

oshirishning  asosiy  instrumenti  sifatidagi  byudjetning  sifat  belgilariga  aniqlik 

kiritiladi.  

Iqtisodchi  L.A  Drobozinaning  byudjetning  ijtimoiy-iqtisodiy  mohiyati 

to’g’risi  dagi  fikrlari  quyidagichadir:  “O’zining  moddiy  mazmuniga  ko’ra  davlat 

byudjeti  –  o’zida  davlatning  markazlashtirilgan  pul  mablag’lari  jamg’armasini 

shakllantirish  va  undan  foydalanishning  alohida  shaklidir,  o’zining  ijtimoiy- 

iqtisodiy mohiyatiga ko’ra – milliy daromadni taqsimlashning asosiy qurolidir”

156

- 

deb ta’kidlaydi. 

Qoraqalpog’iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar 

mahalliy  byudjetlari  balanslashtirilgan  daromadlar  va  xarajatlarga  ega  bo’lishi 

lozim.  Qoraqalpog’iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar 

mahalliy byudjetlari taqchilligiga yo’l qo’yilmaydi

157

. 

Qoraqalpog’iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar 

mahalliy byudjetlarini qabul qilish va ijro etishda: 

mablag’lar  jalb  qilishni  amalga  oshirishga,  bundan  yuqori  turuvchi 

byudjetlardan byudjet ssudalari olish mustasno; 

tasdiqlangan  byudjetdan  ajratilgan  mablag’lardan  ortiq  xarajatlarni  amalga 

oshirishga,  bundan  ushbu  Kodeksning  143-moddasi  ikkinchi  qismida  nazarda 

tutilgan hollar mustasno; 

                               

155

 Polyak G.B. Budjetnaya sistema RF.-M.: YuNITI, 2011.

 

156

Drobozina L.A. Finansi.-M.: YuNITI, 2010.