Microsoft Word 12 Foydalanilgan adabiyotlar

1.Taraqqiyotning “O’zbek modeli” yaratilishining siyosiy- ijtimoiy asoslari va konseptual 
zaminlari 
O’zbekiston  1991-yiI  31-avgustda  o‘z  mustaqilligini  qo'lga  kiritganidan  keyin  uning 
rivojlanishi  uchun  keng  imkoniyatlar  va  shart-  sharoitlar  paydo  bo’ldi.  Milliy  mustaqillik 
xalqimizni mustabidlik zulmi, siyosiy mutelik va qaramlikdan ozod qildi. Davlat suverenitetining 
o'rnatilishi  natijasida  demokratik  jamiyat,  huquqiy  davlat  qurish,  ivtisodiy  rivojlanish  va  jahon 
integratsiyasiga kirish uchun mustahkam zamin - siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, ma'naviy va huquqiy 
asoslar  ham  bosqichma-bosqich  islohotlar  natijasi  o’laroq  shakllana  boshladi.  O’zbekiston  milliy 
istiqlol tufayli o‘z tarixida butunlay yangi bo’lgan yangi jamiyat va milliy davlat qurishga kirishdi. 
O’zbekiston uchun o‘tish davri boshlandi. Mana shu davming eng muhim xususiyatlaridan biri - bu 
endilikda milliy manfaatlar va xalqimiz ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda rivojlanish strategiyasi 
belgilandi va u hayotda o‘z ifodasini topa boshladi. 
Ma’lumki,  o‘z  davlat  mustaqilligiga  erishgan  har  qanday  davlat  va  jamiyat  oldida  o‘z 

---

123 
taraqqiyotining istiqbollarini yaratishga qobil bo’lgan rivojlanish konsepsiyalarini yaratish vazifasi 
paydo bo’ladi. O’z milliy rivojlanish manfaatlari va ehtiyojlarini o‘zida mukammal tarzda ifoda eta 
oigan  rivojlanish  modeli  kelajakda  o‘zining  ijobiy  natijalarini  beradi,  millatning  salohiyatini 
ro‘yobga  chiqardi.  Shu  nuqtayi  nazardan  qaraganda,  davlatimiz  mustaqilligi  uchun  kurashga 
boshchilik  qilgan  birinchi  Prezident  I.A.Karimov  tashabbusi  bilan  davlatimiz  va  jamiyatimizning 
strategik rivojlanish konsepsiyalari ishlab chiqildi. U rivojlangan demokratik davlatlar tajribasi va 
milliy-ma’naviy  an'analar  uyg‘unligi  asosida  O’zbekiston  Respublikasining  o‘z  istiqlol  va 
taraqqiyot yoiiga strategiyasining shakllanishiga boshchilik qildi. 
Birinchi  Prezident  ta'kidlaganidek,  “ichki  va  tashqi  siyosatning  yo‘nalishlari,  ularning 
mantigi toialigicha pirovard maqsad - chinakam mustaqil O'zbekistonni barpo etish maqsadi bilan 
belgilanadi.  Respublikada  sobitqadamlik  bilan  xalqchil  adolatli  jamiyatni  bunyod  etish  -  bosh 
vazifadir.  Mehnatsevar  va  badavlat,  ma'naviy  yetuk  va  madaniyatli  oila-  shu  jamiyatning  asosini 
tashkil etadi”. 
O’zbekistonda  amalga  oshirilayotgan  islohotlaming  asosiy  ustuvor  yo‘nalishi  -  bu 
mamlakatda fuqarolik jamiyatini shakllantirishga qaratildi. Fuqarolik jamiyati asoslarini yaratishda 
2010-yil  12-noyabrda  o‘tkazilgan  Oliy  Majlis  Qonunchilik  palatasi  va  Senatining  qo‘shma 
majlisida  I.A.Karimov  boshchiligida  ishlab  chiqilgan  va  taqdim  etilgan  “Mamlakatimizda 
demokratik islohotlami yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi” 
mamlakatda yangi jamiyat qurishning strategik dasturi bo‘lib xizmat qildi. Shuni ta’kidlash joizki, 
mazkur  konsepsiya  yangi  jamiyat  qurishga  doir  qator  huquqiy  asoslar  -  qonunlami  qabul  qilish 
g‘oyasini ilgari surdi. 
Yurtimiz  siyosiy  taraqqiyoti,  uning  konseptual  ta’minoti  mustahkam  bo’lganligi  tufayli 
izchil  ravishda  ro‘y  bermoqda.  Xalqaro  globallashuvning  turli  salbiy  ta'sirlariga  nisbatan 
jamiyatimizning barqaror immuniteti kafolatli ravishda ta’minlanib bormoqda. 
Mustaqillik  davrida  davlat  suverenitetiga  erishish  natijasida  mamlakatimiz  o‘z  milliy 
sotsiomadaniy  merosiga  tayangan  holda  zamonaviy  rivojlanish  yo‘lini  tanladi.  Shuni  alohida 
ta'kidlab o‘tish joizki, har qanday endigina mustaqil taraqqiyot yo‘lini tanlagan yosh davlat oldida 
o‘z  mustaqillik  asoslarini  yaratish  uchun  mamlakatning  aniq  va  ravshan  milliy  xususiyatlari, 
islohotlar o'tkazish shart-sharoitlari, milliy manfaatlari va ehtiyojlari, asosiy strategik maqsadlarini 
o‘zida  ifoda  etuvchi  rivojlanish  yo‘lini  ifoda  etadigan  milliy  modelini  yaratish  vazifasi  turadi. 
Mazkur  model  o‘zining  zamonaviyligi,  rivojlanishga  zamin  yaratishi,  milliy  manfaatlami  ifoda 
etishi  bilan  taraqqiyotni  ta'minlashga  xizmat  qiladi.  Har  bir  mamlakat  o‘z  ichki  va  tashqi 
siyosatidagi  yo‘li,  har  qanday  muammolaming  yechimini  topishga  yo‘nalganligi,  o‘z  hududidagi 
muhitdan kelib chiqib o‘z rivojlanish g'oyasini qabul qilishi jahon tarixida o‘z isbotini topgan. 
Birinchi  Prezident  I.A.Karimovning  asarlari  va  ma’ruzalarida  mustaqillik  davridagi 
iqtisodiy  va  siyosiy  taraqqiyotning  hayot  kun  tartibiga  qo'ygan  masalalarini  o‘ziga  xos,  davr 
talablaridan  kelib  chiqib,  ulami  har  tomonlama  hisobga  olgan  holda  yechimlari  topildi,  mustaqil 
rivojlanishni ta’minlashning amaliy va nazariy asoslari ilgari surildi. 
Birinchi Prezidentimiz ta'kidlab o‘tganidek, “Mustaqillikka erishgan har bir mamlakat o‘z 
taraqqiyot  yo‘lini  izlaydi,  yangi  jamiyat  barpo  etishda  o‘z  andozasini  ishlab  chiqishga  intiladi. 
Ijtimoiy-iqtisodiy  va  siyosiy  vaziyat,  odamlar  o‘rtasida  tarkib.  topgan  munosabatlar,  ularning 
dunyoqarashi,  jumladan,  diniy  e'tiqodi,  ruhiyati  va  xulq-atvor  norrpalari  shuni  taqazo  etadi. 
Dunyoda ijtimoiy taraqqiyot yo‘lining turli variantlari mavjud. Turkiya, Janubiy Koreya, Shvetsiya 
modellari  va  boshqalar  bunga  misoldir.  Bir  qancha  musulmon  mamlakatlari  va  yangi  indnstrial 
mamlakatlarning  tajribasi  ham  shuni  ko‘rsatadi.  Ikkinchi  jahon  urushidan  so‘ng  Yevropa 
mamlakatlari va Yaponiya xalq xo‘jaligini qayta tiklash ham buning amaliy namunasidir. 
O’zbekiston  boshqa  davlatlar  taraqqiyoti  jarayonida  to'plangan  va  respublika  sharoitiga 
tatbiq qilsa bo’ladigan barcha ijobiy va maqbul tajribalardan, shak-shubhasiz, samarali foydalanadi. 
Gap  biror-bir  modelni,  hatto  u  ijobiy  natijalar  bergan  taqdirda  ham,  ko‘r-ko‘rona  ko‘chirib  olish 
to‘g‘risida borayotgani yo‘q. Aniq-ravshan vositalar va usullar qaysi mamlakat uchun moTjallangan 
bo’lsa,  o‘sha  mamlakatning  o'ziga  xos  sharoitidagina  ijobiy  natija  beradi.  Jahon  va  o‘zimizning 
amaliyo’limizdan  olingan  barcha  unumli  tajribani  rad  etmagan  holda,  o‘z  ijtimoiy-iqtisodiy  va 

---

124 
siyosiy-huquqiy taraqqiyot yo’limizni tanlab olish respublikaning qat’iy pozitsiyasidir”. 
Ko‘rinib turibdiki, siyosiy taraqqiyot hodisasining mohiyati, asoslari, shakllarini o‘rganish, 
tadqiq  qilish  masalasiga  insoniyat  tarixida  doimo  muhim  e'tibor  berib  kelingan.  Hozirgi  davrga 
kelib ham bu fenomen jamiyat hayotini yaxshilash, uning barqarorligi va xavfsizligini ta’minlash, 
odamlaming  erkin  va  farovon  kun  kechirishga  bo’lgan  intilishlarini  ro‘yobga  chiqarish  omili  va 
insoniyatning umrguzaronlik qilishi uchun yanada samaraliroq tizimlami yaratishning yo’li sifatida 
o‘z ahamiyatini yo‘qo’lmay kelmoqda. Shu bois siyosiy taraqqiyotni ta'minlovchi omillar, asoslar, 
resurslami ishga solish haqidagi nazariy qarashlar tadrijiy rivojianish xarakteriga egadir. 
Ijtimoiy-gumanitar  fanlarda  siyosiy  taraqqiyotning  turlari  haqida  fikr  yuritilganda, 
dastavval, uni ikki yirik turga ajratib ko'rsatish taomilga kirgan. Bunda so‘z taraqqiyotning tadrijiy 
(evolyutsiyaviy)  va  inqilobiy  usullari  haqida  bormoqda.  Siyosiy  taraqqiyotning  tadrijiy  turi  o‘z 
ichiga siyosiy taraqqiyotning bir qancha shakllarini qamrab olishi va ijobiy mohiyatga egaligi bilan 
ajralib  turadi.  Taraqqiyotning  inqilobiy  yo‘li  ko‘pincha  salbiy  oqibatlarga  olib  kelishi,  u  tufayli 
jamiyatda kuchli siyosiy inqirozlar, regress holatlari ro‘y berishini tarixda o‘z isbotini topgan. 
O‘zbekiston Respublikasi davlati jahonning i!g‘or tajribalarini inobatga olgan holda, ayni 
paytda,  jamiyatimizning  milliy  an'analari  va  negizlariga  tayanib  siyosiy  taraqqiyotning  tadrijiy 
yo’lini  tanladi  va  bu  yoTning  mazmun-mohiyatini,  siyosiy  va  iqtisodiy  taraqqiyoti  zaminini 
zamonaviy demokratik qadriyatlar tashkil etdi. 
Tadrijiy islohotlar yo’liga doir g‘oyalar asosida O’zbekistonda huquqiy- demokratik davlat 
va  fuqarolik  jamiyatini  barpo  qilishning  o‘ziga  xos  ilmiy  va  amaliy  asoslari  shakllantirildi. 
Mustaqillikning  dastlabki  davrida  davlatimizning  birinchi  rahbari  ta'kidlaganidek,  “O’zbekiston  - 
kelajagi  buyuk  davlat.  Bu  -  mustaqil,  demokratik,  huquqiy  davlatdir.  Bu  -  insonparvarlik 
qoidalariga asoslangan, millati, dini, ijtimoiy ahvoli, siyosiy e'tiqodlaridan qat'i nazar fuqarolarning 
huquqlari  va  erkinliklarini  ta'minlab  beradigan  davlatdir.  Xalq  davlat  hokimiyatining  manbaidir. 
Uning  xohish-irodasi  davlat  siyosatini  belgilab  beradi.  Bu  siyosat  inson  va  jamiyatning 
farovonligini,  O’zbekiston  barcha  fuqarolarining  munosib  turmushini  ta'minlashga  qaratilgan 
bo’lishi kerak”. 
Mustaqillikning  dastlabki  yillaridan  boshlab  davlatimiz  shunday  ulug‘vor  maqsadlami 
ko‘zlab siyosiy taraqqiyotni amalga oshirdi, davlatimiz istiqboldagi taraqqiyot yo’li sifatida izchil 
tadrijiy  usullami  tanladi:  “shok  terapiyasi”dan  voz  kechdi.  “Yangi  uy  qurmay  turib,  eskisini 
buzmang” tamoyili jamiyatni yangilashning asosiy prinsiplaridan biriga aylandi. 
Ma’lumki,  qo‘shni  davlatlarda  “shok  terapiyasi”dan  foydalanishga  bo’lgan  urinishlar 
nihoyatda  og‘ir  ijtimoiy  oqibatlarga  olib  kelganligi  hech  kimga  sir  emas.  Birinchi  Prezident 
I.A.Karimov  tomonidan  ishlab  chiqilgan  taraqqiyot  strategiyasi  jamiyatimizni  yangilash  va 
rivojlantirishning  tub  manfaatlarini  o‘zida  chuqur  aks  ettirib,  barqaror  taraqqiyot  jarayonlari 
izchilligini toTiq ta'minlanishiga asos bo’ldi. 
Mamlakatimiz istiqboli strategiyasi jamiyatimiz taraqqiyotining siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, 
huquqiy  va  ma'naviy  sohalarini  o‘zida  toiiq  mujassam  etgan  hamda  zamonaviy  rivojlanishning 
barcha  prinsiplarini  e'tiborga  olgan  milliy  taraqqiyot  modelini  yaratilishini  obyektiv  zarurat  qilib 
qo‘ydi.  Shu  bilan  bir  qatorda,  yosh  mustaqil  mamlakatimiz  oldida  islohotlaming  dastlabki 
bosqichidayoq  belgilangan  qator  vazifalar  taraqqiyotning  o‘ziga  xos  milliy  modelini  yaratishni 
yanada dolzarb masala sifatida hayot kun tartibiga qo‘ygan edi. Mazkur vazifalar quyidagi muhim 
jihatlami o‘z ichiga qamrab oldi: