Microsoft Word Èáòèäîèé11. doc

2. Urıwlıq du’zimnin’ ko’rkeyiwi. Etnografiyalıq derekler son’g’ı mezolitte 

rawajlang’an urıwlıq qa’wimlik sho’lkemnin’ qa’nigeleskenligin ha’m onın’ neolit 

da’wirinde gu’llep jaynag’anlıg’ın ko’rsetedi. Mezolit da’wirinde qa’wim bir neshe 

urıwdan turıp, olar arasındag’ı baylanıs shiyelenisedi. Miynettin’ ta’biy 

bo’liniwshiligi anıq tu’s aladı. Biraq hayallar menen erler ja’miyette ten’dey orın 

tutqan. 

Ja’miyet jasına qaray u’sh toparg’a bo’lingen: qa’riyalar, u’lken jastag’ılar, 

balalar. Ha’r bir topar o’zlerinin’ huqıqlarına ha’m ma’jburiyatlarına iye bolg’an. 

Ma’selen, balalar urısta qatnaspag’an, jıynalısta dawısqa iye bolmag’an, qariyalar 

da’stu’rlerdin’ saqlanıwın qadag’alag’an, diniy ma’resimlerdi basqarg’an. 

U’lkenler qatarına qosılıw belgili ritual menen o’tkizilgen. İnitsiatsiya - (lat 

iniziasic bag’ıshlaw) bul jas o’spirimlerdi oqıtıw ritualı. Onda jas o’spirimler 

miynet ta’jiriybelerine, ilimiy bilimlerge iye boladı, urıwlıq da’stu’rler, a’psanalar, 

qupıyalar, diniy isenimler, ayaq oyın ha’m qosıqlar menen tanısadı. Son’ında 

shıdamlılıq boyınsha sınaqtan o’tedi. İnitsiatsiyadan o’tkenler urıwdın’ qıyın 

o’mirine tayar dep esaplang’an. Olardın’ turmıs qurıwına ruxsat berilgen. 

Neolitte urıwlar fratriyag’a qa’wimge ha’m birlesken. (grekshe fratia-

tuwısqanlıq). Da’slepki qa’wimler awqamı payda bolg’an. Fratriya bir anadan 

do’regen urıwlardın’ birlespesi. Qolaylı sha’rayatlarda ha’m ekzogamiyalıq neke 

ta’rtibinde urıwlardın’ sanı ko’beyip ketedi. Bir jerde azıq-awqat tawıp ku’n ko’riw 

qıyınlasqanlıg’ı sebepli, olardan jaqın tuwısqan toparlar bo’linip shıg’ıp jan’a 

urıwdı payda etedi. Jan’a bo’linip shıqqan topar jan’a jerge iyelik qılg’anı menen 

o’zlerinin’ anasının’ urıwı menen ekonomikalıq baylanısların, u’rp-a’det, til, 

da’stu’rlerin saqlap qaladı. Erte fratriyalar ekzogamiyalıq bolsa, son’g’ıları 

endogamiyalıq bolg’an.