Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

4. Konyunkturani bashorat kilish 
 
Ayrim  tovar  bozor  konyunkturasini  o‘rganishdan  maqsad  to‘g‘ri  bashorat  qilish  va 
o‘zgarishlarning  oldindan  aytib  berishdan  iboratdir.  Umuman  bashorat  -  bu  obyekt  axvolining 
kelajagi haqida, fikrlari va rejalarini ruyobga chiqarish yo‘llari va muddatlaridir. Bashorat insonning 
o‘rganish va amaliy faoliyatida yo‘llangan obyekti bo‘lib, jarayonlar, ko‘rinishlar, hodisalar bo‘lishi 
mumkin. 
Bashorat  qilish bu - obyektning kelajagini tahlil qilish va bu kelajakni qanday bo‘lishini ko‘ra 
bilishdir.  Ijtimoiy-iqtisodiy  jarayonlarning  bashorat  imkoniyatlari  eng  avval  sabab  va  hodisa 
bog‘lanishlarining tabiat xarakterlari orqali aniqlanadi. Oldindan aytib berish, bashorat qilish faqat 
umumiy  xossalar  va  qonuniylikka  ega  bo‘lgan  sabab  va  xulosalar  aniq  bo‘lgan  jarayonlarga 
bog‘liqdir.  
Iqtisodiy  bashorat  konyunkturasining  tuzishning  asosiy  imkoniyatlari  iqtisodiy  hodisalarni 
rivojlanishi to‘g‘ridan - to‘g‘ri vaqt taqozosi orqali aniqlanadi. Bashorat qiluvchining vazifasi hozirgi 
kunda kuz ostida oldingilarni esga olib, kelajak elemetlarini topish va umum tendensiyalarini o‘rganib 
shu hodisalarni rivojlanishining kelajagini ko‘rsatib berishdir. 
Bashoratning  maqsadi  va  xizmati  ratsional  yechimlar  qabul  qilish  uchun  muqobil  iqtisodiy 
rivojlanish  va  uning  ijtimoiy-iqtisodiy  natijalarini  ko‘ra  bilishdir.  Bashorat  qilish  umumiy 
rejalashtirishni va boshqarishni rivojlantirish uchun samarali qurol bo‘lib xizmat qiladi. Jahon bozori 
rivojlanish kelajagini aniq ko‘ra bilish uning imkoniyatlarini va ehtiyojlarini aniqlash uchun davlat 
miqyosida qaysi sohalarini o‘sishi va effektivligini aniqlash va radikal o‘zgarishlarini va ilmiy ishlab 
chiqarishni baholashga imkoniyat beradi. 
Bashorat qilish har doim ishning rejalashdan oldingi bosqichi hisoblanadi, marketing dasturi va 
rejasining asosiy variantlaridan biri hisoblanadi, chunki bashorat qilishning maqsadi - bilimimizning 
darajasiga  to‘g‘ri  keladigan  va  bashoratga  kiritilishi  asosida  mumkin  bo‘lgan  holatlarning 

---

rivojlanishini kengroq bo‘lishi mumkin bo‘lgan muqobil yo‘llarini berishdir. Bu holatda qaror qabul 
qilish  bashorat  variantlarining  ko‘proq  bo‘lishi  mumkin  bo‘lgan  asoslangan  tanlov  hisoblanadi. 
Bashorat qilish- ilmiy analitik ajralmas bosqichdir. Ishlab chiqarilgan bashoratlar asosida qarorlarni 
qabul qilish ham qaror hisoblanadi. Hozirgi vaqtda iqtisodiy bashorat qilish 1-1,5 eng ko‘pi 2 yildir, 
o‘rta  muddatli  5  yilgacha,  uzoq  muddatli  5  yildan  ortiq  va  15-20  gacha.  Qiska  muddatli  bashorat 
qilish bu har doimgi konyunktura bashoratidir, u har kungi amaliyotning boshqaruvchisi hisoblanadi, 
uzoq muddatli bashorat qilish umumiy tendensiyalarini aniqlaydi, iqtisodiy programmalarni tuzishda 
asos hisoblanadi va u kelajak konyunkturani aniqlash uchun muhimdir. Hozirgi vaqtda zamonaviy 
ilm-fanda  bashorat  qilishning  100  dan  ortiq  turli  uslublari  qo‘llaniladi.  Ularning  orasida  ekspert 
baholash  uslubi,  fikrlar  xujumi,  tarixiy    analog,  EXMlarni  ishlatishda  xar  xil  matematik-  statistik 
uslublarni qullash bilan farq qiladi. 
Konyunkturani  bashorat  qilishda  konyunktura  rivojlanishi  umumiy    tendensiya  baholaridan 
boshlash kerak. Buning uchun esa kelajak konyunkturani zamonaviy konyunkturadan ajratish uchun 
xamma  narsani  e’tiborga  olishi  kerak.  Bu  maqsad  uchun  esa  uzoq  davr  uchun  xizmat  qiladi. 
Konyunktura rivojlanishidagi ichki omillar bilan bir qatorda yana shu mamlakatning iqtisodiyotiga 
jaxon  konyunkturasini  ta’sir  etishini  ham  kuzatish  kerak,  chunki  u  ba’zi  mamlakatlar  uchun 
konyunktura  sinish  paytida  katta  ahamiyatga  ega  bo‘lishi  mumkin.  Agar  mamlakatning  tashqi 
iqtisodiy aloqalari qancha kuchli bo‘lsa, shunchalik unga bo‘lgan ta’sir ortadi.