Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \


 Tayyor mahsulotni baholash va uning nomenklaturasi



Download 4,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet296/495
Sana31.12.2021
Hajmi4,92 Mb.
#272029
1   ...   292   293   294   295   296   297   298   299   ...   495
Bog'liq
ZOjLPwINQ2gRdjqUOx4OqsGUaFN6rWtkE5NjqZFA

12.2. Tayyor mahsulotni baholash va uning nomenklaturasi 

Mahsulot (ish, xizmat) odatda ma’lum bir qiymatda baholanadi va sotiladi. 

Baho – qiymatning puldagi ifodasidir. Uning asosini u yoki bu mahsulotni tayyorlash bilan 

bog‘liq ijtimoiy zaruriy mehnat tashkil qiladi.  

Tayyor mahsulot (ish, xizmat) ning sotish qiymatini belgilashda  «Tovar-moddiy zahiralar» 

nomli 4-son BHMAdan foydalaniladi. 4-sonli BHMAning 7-bandiga binoan tayyor mahsulotlar 

eng kam bahoda baholanishi kerak: tannarxda yoki sof sotilish qiymatida. 

Hisobot davri oxirida mahsulotning haqiqiy ishlab chiqarish tannarxini aniqlash mumkin. 

Lekin  mahsulotlarning  ishlab  chiqarilishi    har  kuni  sodir  bo‘ladi,  shu  sababdan  joriy  hisobda 

mahsulotni shartli bahoda baholash kerak. Tayyor mahsulotlarning operativ hisobi ishlab chiqarish 

reja tannarxida yoki shartnoma bahosida yoxud chakana bahoda yuritiladi. 

Ushbu  standartda    mahsulot  (ish,  xizmatlar)ning  sotilishi  (21-22  bandlar)  tartibi 

quyidagicha bayon qilingan: 

Materiallar va mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarishda foydalanadigan boshqa xom-

ashyo,  agar  ulardan  tayyorlangan  mahsulot  bozor  (kundalik)  narxida  sotilsa,  qiymatidan  past 

narxda  arzonlashtirilmaydi.  Biroq  agar  omborda  mavjud  bo‘lgan  narxdagi  materialdan 

tayyorlangan tayyor mahsulotning  tannarxi sotish sof qiymatidan oshib ketsa, materiallar sotish 

sof  qiymatigacha  arzonlashtiriladi.  Bunday  vaziyatlarda  materiallar  qiymatini  o‘lchashning 

mavjud shakllaridagi eng yaxshisi bo‘lishi mumkin. 

Sotishning  sof  qiymati  -  ishlab  chiqarishni  tugallash  va  mahsulotni  sotish  bilan  bog‘liq 

bo‘lgan butlash xarajatlarini chiqarib tashlagan holda TMZni sotishning hisob-kitob narxidir. 

Demak,  mazkur  BHMAdagi  baholashga  muvofiq,  agar  korxona  ishlab  chiqargan 

mahsulotining tannarxi mahsulotni sotish rejasidan yoki bozordagi joriy narxlaridan oshib ketsa, 

korxona o‘zining mahsulotini sotish sof qiymatigacha arzonlashtirishi mumkin. Lekin quyidagi 




 

hollarda tayyor mahsulot sotishning sof qiymatidan arzon baholanishi mumkin: 

6.  Zahiralarni sotish narxi arzonlashganda; 

7.  Zahiralarga zarar yetganda; 

8.  Zahiralar to‘la va qisman eskirganda. 

Korxonalarda  mahsulotning  reja  va  haqiqiy  tannarxini  hisobot  davri  yakunida  tartibga 

solish  kerak.  Haqiqiy  tannarx  hisobot  davri  oxirida  aniqlanadi.  Reja  tannarx  esa  oldindan 

belgilanadi. Hisobot davri oxirida haqiqiy tannarx reja tannarxdan kam yoki ko‘p bo‘lishi mumkin. 

Tayyor  mahsulotlar  qaysi  hisobvaraqlarda  hisobga  olingan  bo‘lsa,  og‘ishishlar  ham  shu 

hisobvaraqlarda tejalgan bo‘lsa - qizil storno usulida, ortiqcha xarajat bo‘lsa – oddiy siyohda aks 

ettiriladi. 

Tayyor  mahsulot  harakati  hisobini  to‘g‘ri  tashkil  qilish  korxona  tomonidan  ishlab 

chiqiladigan buyum turlari nomining ro‘yxati - nomenklaturasidan foydalanish katta ahamiyatga 

ega.  Uni  tuzish  asosida  tayyor  mahsulotni  turkumlash,  ya’ni  ushbu  korxonada  ishlab 

chiqariladigan bir mahsulot turini boshqa mahsulotdan ajratib turuvchi ma’lum belgilari yotadi. 

Nomenklatura ro‘yxatini tuzishda asos qilib quyidagi belgilar olinadi: model, fason, artikul, marka 

va hokazo. Har bir mahsulot turiga nomenklatura raqami biriktiriladi va u har xil sonlardan iborat 

bo‘ladi.  Mahsulot  nomenklaturasidan  (ro‘yxatdan)  korxonaning  quyidagi  xizmatlarida 

foydalaniladi: 

•  dispetcherlik  xizmat  turi  mahsulot  ishlab  chiqarish  grafigining  bajarilishini  nazorat 

qiladi; 

•  tsexlar ishlab chiqarilgan mahsulot assortimentini qilishda, omborga tayyor mahsulotni 

topshirishda yuk xati yozish uchun foydalanadi; 

•  marketing bo‘limi - jo‘natish bo‘limi shartnomalarini bajarish imkoniyatlarini nazorat 

qilish uchun; 

buxgalteriya  -  tayyor  mahsulotning  analitik  hisobini  yuritishda  umumiy  ma’lumotlar  va 

hisobotlar tuzish uchun foydalaniladi. 

 


Download 4,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   292   293   294   295   296   297   298   299   ...   495




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish