Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

10.5. Nomoddiy aktivlarni hisobdan chiqarishni hisobga olish 

Mahsulot  ishlab  chiqarish,  ishlarni  bajarish  yoki  xizmat  ko‘rsatish  yoxud  tashkilotni 

boshqarish  uchun  foydalanilmayotgan  nomoddiy  aktivlar  ob’ektlarining  qiymati  buxgalteriya 

balansidan hisobdan chiqarilishi kerak. 

O‘uyidagi  xo‘jalik  operatsiyalari  natijasida  nomoddiy  aktivlar  ob’ektlarining  qiymati 

korxona aktivlari tarkibidan chiqib ketadi: 

♦  realizatsiya,  ya’ni  huquqlarni  berish  to‘g‘risidagi  shartnoma  asosida  iqtisodiy  ma’noda 

sotganda va yuridik ma’noda egalik huquqi to‘xtatilganida; 

---

 

♦ 

bundan  buyon  foydalanish  maqsadga  muvofiq  emasligi  sabablariga  ko‘ra  hisobdan 

chiqarilganida; 

♦  nomoddiy aktivning amal qilish muddati tugagach hisobdan chiqarilganida; 

♦  boshqa korxonalarning ustav kapitaliga ulush sifatida qo‘shilganida; 

♦  huquqlarni berish to‘g‘risidagi shartnoma asosida boshqa shaxslarga tekin topshirilganida. 

Nomoddiy  aktivlarni  hisobdan  chiqarilishi  bilan  bog‘liq  operatsiyalarni  buxgalteriya 

hisobida aks ettirish uchun quyidagi hujjatlar rasmiylashtiriladi: 

♦  egalik  qilish  huquqi  boshqalarga  berilganida  -  huquqni  boshqa  birovga  berish  to‘g‘risidagi 

shartnoma, haq olinganligini tasdiqlovchi to‘lov hujjati va boshqa hujjatlar, huquqni boshqalarga 

berish qiymatini baholash to‘g‘risidagi mustaqil baholovchi xulosasi, chiqib ketish dalolatnomasi; 

♦  amal  qilish  muddati  tugatilganligi  tufayli  hisobdan  chiqarilganida  -  hisobdan  chiqarish 

to‘g‘risidagi dalolatnoma; 

♦  boshqa  korxonalarning  ustav  kapitaliga  qo‘yganida  -  ta’sis  hujjatlari,  foydalanish  huquqini 

boshqa birovga berish to‘g‘risidagi shartnoma, foydalanish huquqini boshqalarga berish qiymatini 

baholash  to‘g‘risidagi  mustaqil  baholovchi  xulosasi,  foydalanish  huquqini  berish  to‘g‘risidagi 

shartnoma bo‘yicha qabul qilib olish-topshirish dalolatnomasi, chiqib ketish dalolatnomasi; 

♦  tekinga  berilgan  taqdirda  -  foydalanish  huquqini  boshqa  birovga  berish  to‘g‘risidagi 

shartnoma,  foydalanish  huquqini  berish  to‘g‘risidagi  shartnoma  bo‘yicha  qabul  qilib  olish-

topshirish dalolatnomasi, chiqib ketish dalolatnomasi. 

Nomoddiy  aktivlar  chiqib  ketganida  ularning  dastlabki  qiymati  nomoddiy  aktivlarni 

hisobga olishning tegishli hisobvaraqlari kreditidan 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va 

boshqacha chiqib ketishi» hisobvarag‘i debetiga hisobdan chiqariladi. Nomoddiy aktivlarni chetga 

sotishdan tushgan tushum 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqacha chiqib ketishi» 

hisobvarag‘i krediti bo‘yicha 4890-«Boshqa shaxslarning qarzlari-joriy qismi»  va 0990-«Boshqa 

uzoq muddatli debitorlik qarzlari» hisobvaraqlari bilan korrespondentsiyada aks ettiriladi. 

Nomoddiy  aktivlar  chiqib  ketganida  ular  bo‘yicha  hisoblangan  eskirish  summasi  0510-

0590-hisobvaraqlari  debetidan  9220-«Boshqa  aktivlarning  realizatsiyasi  va  boshqacha  chiqib 

ketishi» hisobvarag‘i kreditiga hisobdan chiqariladi.  

Misol. «Bobur» hissadorlik jamiyatida may oyida dasturiy ta’minot hisobdan chiqarildi: 

balans qiymati 200000 so‘m, eskirish qiymati 150000 so‘m. Nomoddiy aktivning sotish qiymati 

80000 so‘m. Moliyaviy natijani aniqlab, muomalaga quyidagicha provodka beramiz: 

♦  dasturiy ta’minotning sotish qiymatiga: