Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

5.5. Buxgalteriya hisobini tashkil etishni rejalashtirish tizimi 

Buxgalteriya  hisobini  oqilona  tashkil  etishni  ta'minlashda  rejalashtirish  tizimi  muhim 

ahamiyatga ega bo‘lib, alohida ish turlari bo‘yicha rejalarni ishlab chiqish va bajarishni o‘z ichiga 

oladi (4.5-rasm).  

Hujjatlashtirish  rejasida  xo‘jalik  operatsiyalarini  hisobga  olish  bo‘yicha  dastlabki  hujjatlar 

blankalariga  bo‘lgan  ehtiyoj  hisob-kitobi  tuziladi.  Bunda  xo‘jalik  yurituvchi  subekt  dastlabki 

hujjatlarning namunaviy shakllaridan foydalanishi yoki o‘zi mustaqil ishlab chiqqan hujjat shakllarini 

qo‘llashi mumkin. 

Dastlabki hujjatlar blankalariga bo‘lgan ehtiyoj aniqlanganidan so‘ng ularni sotib olishga yoki 

bosmaxonada chop etishga buyurtma beriladi. Dastlabki hujjatlar blankalari bilan markazlashtirilgan 

holda ta'minlashda ularni olish uchun yuqori tashkilot tomonidan buyurtma beriladi.  

Dastlabki hujjatlarning namunaviy shakllari ham, korxonada ishlab chiqilgan shakllari ham 

O‘zbekiston  Respublikasi  “Buxgalteriya  hisobi  to‘g‘risida”  gi  qonunida  ko‘zda  tutilgan  talablarga 

rioya qilgan holda tuziladi.  

Dastlabki hujjatlarni tashkil etishning asosi korxona rahbari tomonidan tasdiqlangan hujjatlar 

aylanishi grafigi hisoblanadi. 

Inventarizatsiya o‘tkazish rejasida rejadagi va rejadan tashqari inventarizatsiyalarni o‘tkazish 

tartibi,  shakllari  va  muddatlari  ko‘rsatiladi.  Inventarizatsiya  rejasi  aktivlar  va  majburiyatlarni 

tekshirish  korxonaning  normal  ishlashiga  ta’sir  ko‘rsatmaydigan  qilib  tuziladi.  Rejadan  tashqari 

inventarizatsiya o‘tkazish muddatlari moddiy javobgar shaxslarga bildirilmasligi lozim. 

Hisobot  taqdim  etish  rejasida  quyidagilar  ko‘rsatiladi:  hisobot  shakllari,  u  yoki  bu  hisobot 

tuzilishi  lozim  bo‘lgan  hisobot  davri,  hisobotlarni  topshirish  muddatlari,  korxona,  tashkilot  va 

muassasa  nomi  va  manzili  hamda  hisobotni  qabul  qiluvchi  mansabdor  shaxs  familiyasi  va  ismi-

sharifi, hisobotlarni taqdim etish usuli (elektron, pochta va b.) va hisobotlarni tuzish uchun mas'ul 

shaxslarning familiyasi va ismi-sharifi, ular bajaradigan ishlar aniq ko‘rsatilgan holda. Hisobot rejasi 

qoidaga ko‘ra, ikki qismdan iborat. 

Birinchi qismda tashqi foydalanuvchilarga taqdim etiladigan, ikkinchi qismda korxonaning 

alohida bo‘linmalaridan olinadigan hisobotlar bo‘yicha zarur ma’lumotlar keltiriladi. 

Buxgalteriya  hisobini  texnik  rasmiylashtirish  rejasida  mazkur  korxonada  qo‘llaniladigan 

hisob  shaklining  batafsil  tavsifi  keltirilib,  korxonada  qanday  elektron  hisoblash  mashinalari, 

qurilmalar va boshqa texnik vositalardan foydalanilishi ko‘rsatiladi. Buxgaletriya hisobining shaklini 

tanlashda mazkur masalaga oid yo‘riqnomalar va ko‘rsatmalardan foydalanish, korxona faoliyatining 

muayyan shart-sharoitlarini hisobga olish, buxgalteriya hisobi amaldagi shakllarining afzalliklari va 

kamchiliklarini o‘rganish tavsiya etiladi. 

Buxgalteriya  hisobini  texnik  jihozlash  rejasida  hisobni  kompyutyerlashtirish  masalasiga 

alohida  o‘rin  ajratish  lozim.  Elektron  hisoblash  mashinalaridan  foydalanish  bilan  birga,  turli 

hisoblash  jadvallari  va  mexanik  o‘lchagich  vositalari  (o‘lchagich  idish,  tarozi  va  h.k.)dan  ham 

foydalanish zarur.  

 

 

 

                                                 

3

Shu yerda

 

Alohida hisob ishlari bo‘yicha rejalarning 

turlari 

Hujjatlashtirish rejasi va hujjatlar 

aylanishi grafigi 

Buxgalteriya xodimlarining 

mehnatinitashkil etish rejasi 

Inventarizatsiya rejasi 

Bajariladigan hisob ishlarining 

---