Yanv
ar
40
82950
2000
-
610
-
85600
8560
2
10
-
Fevral -
92410
1200
400
840
-
94850
9484
6
8
-
Mart
120
88750
10120
-
475
-
99465
9945
0
12
-
Misol tariqasida 1-ASK jurnal-orderning shakli o‘zgartirilib, hisoblash mashinasida
to‘ldirilgan namunasini keltiramiz (4.8-jadval)
4.8-jadval
«Qangli» fermer
xo‘jaligi mart
20--- yil
1-ASK J U R N A L – O R D E R
5010-«Milliy valutadagi pul mablag‘lari»
schotining krediti bo‘yicha
Debetlanuvchi
schotlar
Sana (yoki davr)
Oylik
jami
Belgilar
01.03
02-06
va h.k.
5110
100
-
440
6710
120
-
42000
4420
80
40
680
8720
120
150
310
4690
-
110
1870
va h.k.
Jami
420
300
45300
Shu jumladan,
savdodan
Hisobning jurnal-order shaklida klavishali hisoblash mashinalaridan foydalanish hisobning
tezkorligini oshiradi va hisob xodimlarining sonini kamaytiradi.
Ko‘pchilik registrlardan hisob uchun tayyor ma’lumotlar olish mumkinligi sababli hisob
yuritishning jurnal-order shakli buxgalteriya hisobotini tuzish muddatini ancha qisqartiradi. Bundan
tashqari, ko‘pchilik jurnal-orderlar, qo‘shimcha qaydnomalar va rasshifrovka varaqlaridan tezkor
boshqarish va iqtisodiy tahlil qilish maqsadida muvaffaqiyatli foydalanish mumkin.
Qishloq xo‘jalik korxonalarida hisob yuritishning jurnal-order shaklini qo‘llash amaliyoti
uning ma’lumotlarini qo‘lda ishlash va klavishali hisoblash mashinalaridan foydalanish sharoitida
samarali ekanligini isbotlamoqda.
4.9-jadval
B O SH J U R N A L
Mem
orial-
order-
ning
tartib
raqam
i
Orde
r
sana
si
Operat
siya №
Hujjat va
muomala
mazmuni
Oborot
summa
lar
№1000-
«Materiallar» schoti
«Turli debitorlar va
kreditorlar bilan
hisob-kitoblar
va
h.
k.
D-t
K-t
D-t
K-t
Saldo
15000
55000
78000
12000
1
10.0
1
1
Materialla
r kelishi
54000
54000
54000
qaydnom
asi
I.t.d.
Buxgalteriya hisobining avtomatlashtirilgan shakli. Hisobning avtomatlashtirilgan shakli
elektron hisoblash mashinalari(EHM)dan foydalanish asosida buxgalteriya hisobini to‘liq
avtomatlashtirish va kompyutyerlashtirishga asoslanadi.
Hisob ma’lumotlariga ishlov berish uchun EHMdan foydalanishni ikki bosqichga bo‘lish
mumkin. Birinchi bosqichda ishlab chiqilgan buxgaltyerlik hisobini EHMda to‘liq
avtomatlashtirishning namunaviy loyihasi buxgaltyerlik hisobini EHMda to‘liq avtomatlashtirishning
xususiyatlari saqlanib qolinganligi uchun EHM imkoniyatlaridan to‘liq foydalanilmagan. Bunda
shartli doimiy ma’lumotlarning ko‘p qismi bevosita hujjatlardan kiritiladi. Natijada, u har bir
muayyan holda mashinaga kiritilganligi uchun o‘zgaruvchan ma’lumotga tenglashtirilganday bo‘ladi.
Bundan tashqari, ma’lumotlarni to‘plash va ro‘yxatga olish hamda hujjatlarga hisoblash-ishlov berish
avtomatlashtirilmagan.
Ikkinchi bosqichda hisob vazifalarini to‘liq avtomatlashtirish va pyerifyerik texnikadan keng
foydalaniladi. Bunda dastlabki ma’lumotlarnigina qayd qilishni avtomatlashtirish, uni aloqa
shahobchalari va boshqa usullar yordamida EHMga uzatishga imkon yaratiladi. Bu vaqtda
ma’lumotlarga hisoblash-ishlov berish, axborotlarni saralash, mashinagrammalarni pechatlash,
hamda nazorat qilish bilan aloqador bo‘lgan barcha ma’lumotlar avtomatlashtiriladi.
Avtomatlashtirilgan hisob shaklining o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat: ma’lumotlarni
yig‘ish va qayd qilish vositalaridan foydalanish; shartli-doimiy ma’lumotlarga o‘zgaruvchan
ma’lumotlar bilan birgalikda ishlov berilganda, ulardan ko‘p marta foydalanish uchun EHMning
xotirasida to‘plash va dastlabki hujjatlardan barcha shartli-doimiy rekvizitlarni chiqarish hisobiga
ularning mazmunini soddalashtirish; dastlabki ish hujjatlarining ma’lumotlari va ma’lumot (EHMga
kiritilgan shartli-doimiy ma’lumot) massivlari asosida ma’lumotlarning oraliq massivlarini
shakllantirish; avtomatik nazorat qilish va xatolarni ma’lumotlarga ishlov berish texnologik
jarayonining barcha bosqichlarida tuzatib borish: natijaviy ma’lumotlar registri sifatida zarur
ko‘rsatkichlar oldindan harflar bilan belgilangan mashina hujjatlari-mashinagrammalardan
foydalanish.
Oraliq massivlar natijaviy ma’lumotlar olish uchun berilgan dastur bo‘yicha o‘zgartiriladi,
ma’lumotlarni xos raqami (kod) bilan belgilash ayrim nomenklatura darajasida va to‘plamida ham
bir xil amalga oshiriladi. Ular mashina xotirasiga rasmiylashtirilgan, tasniflagich ko‘rinishida
kiritiladi. Bunda buxgalteriya hisobining asosiy tamoyili – xo‘jalik muomalalarini schotlarda ikki
yoqlama aks ettirish to‘liq saqlanib qoladi. Natijaviy ma’lumot mashina chiqargichlarida va displey
ekranida chiqishi mumkin. Elektron hisoblash mashinalari (EHM) asosida ishlab chiqarishni
boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimini yaratish buxgaltyerlik hisobi oldiga yangi talablar
qo‘yadi.
Shunga ko‘ra, buxgalteriya hisobining shakllarini rivojlantirishga zaruriyat kuchaymoqda. Bu
rivojlanish hisobni zamonaviy elektron hisoblash mashinalaridan foydalanish negizida to‘la
kompyutyerlashtirish yo‘lidan bormoqda.
Hisoblash texnikasini qo‘llash jarayonining butun tizimini takomillashtirish,ya'ni dastlabki
hisobdan to davriy va yillik hisobotlar tuzgunga qadar nazorat, ishlab chiqarishni ilmiy rejalashtirish
va boshqarish oldiga quyiladigan zamonaviy talablarga muvofiq takomillashtirilib borilishi lozim
(3.5-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: 
