Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \


 Taqsimlanmagan foyda va dividendlar hisobi



Download 4,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet343/495
Sana31.12.2021
Hajmi4,92 Mb.
#272029
1   ...   339   340   341   342   343   344   345   346   ...   495
Bog'liq
ZOjLPwINQ2gRdjqUOx4OqsGUaFN6rWtkE5NjqZFA

19.6. Taqsimlanmagan foyda va dividendlar hisobi 

 

Taqsimlanmagan foyda bu hisobot davri yakunida xo‘jalik yurituvchi sub’ekt ixtiyorida ќoladigan 

sof foyda (foydaning bir ќismi)dir. Taќsimlanmagan foyda (ќoplanmagan zarar)ni hisobga olishda 

ќuyidagi hisobvaraќlardan foydalaniladi: 

 

8710-«Hisobot  davridagi  taќsimlanmagan  foyda  (ќoplanmagan  zarar)»  hisobvarag‘ida 



korxona faoliyatining butun hisobot yilidagi taќsimlanmagan foydasi (ќoplanmagan zarari) hisobga 

olib boriladi. 

8720-«JamYoarilgan  foyda  (ќoplanmagan  zarar)»  hisobvarag‘ida  korxonaning  butun  faoliyati 

davomidagi  zarar,  dividendlar  bo‘yicha  to‘lovlar  hamda  ustav  kapitaliga  ќayta  investitsiyalangan 

foydani chegirgan holda sof foyda summasini ifodalovchi jamlangan foyda hisobga olib boriladi. 

Hisobot  davridagi  sof  foyda  taќsimlanmagan  foydani  oshiradi  va  u  ќuyidagicha  provodka  bilan 

rasmiylashtiriladi: 

D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija» 

K-t 8710-«Hisobot davridagi taќsimlanmagan foyda (ќoplanmagan zarar)». 

Bizga ma’lumki, korxona sof foydasidan aktsiyadorlarga dividend to‘lanadi. Korxonada dividendlar 

hisobi va ta’sischilar oldidagi boshќa majburiyatlarni hisobga olish uchun ќuyidagi hisobvaraќlardan 

foydalanish ko‘zda tutilgan: 

6610-«To‘lov uchun dividendlar» hisobvarag‘i; 

6620-«Chiќib ketayotgan muassislardan ularning ulushlari bo‘yicha ќarzlar» hisobvarag‘i. 

Bu  hisobvaraќlar  passiv  hisoblanadi  va  ular  bo‘yicha  saldo  faќat  kredit  tomonda  bo‘ladi.  Ushbu 

hisobvaraќlar  krediti  bo‘yicha  oborotlar  hisoblangan  dividendlarni  yoki  chiќib  ketayotgan 

muassislarning ulushiga doir majburiyatlarni, debeti bo‘yicha oborotlar esa dividendlar to‘lovi hamda 

muassislar oldidagi ќarzlarning so‘ndirilishini ifodalaydi. 

Dividendlar hisoblanganida ќuyidagicha provodka beriladi: 

D-t 8710-«Hisobot davridagi taќsimlanmagan foyda (ќoplanmagan zarar)» 

K-t 6610-«To‘lov uchun dividendlar». 



 

Dividendlardan 15%lik stavka bilan undiriladigan soliќ to‘lov manbaida bo‘ladi: 

D-t 6610-«To‘lov uchun dividendlar» 

K-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha ќarzlar». 

Soliќ summasi byudjetga o‘tkazilganida: 

D-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha ќarzlar». 

K-t 5110-«Hisob-kitob schЄti». 

Kassadan dividendlar to‘langanida:  

D-t 6610-«To‘lov uchun dividendlar» 

K-t 5010-«Milliy valyutadagi pul mablag‘lari». 

Agarda  muassis  chiќib  ketayotgan  bo‘lsa,  u  holda  jamiyatning  muassislar  oldidagi  ќarzlari 

ќuyidagicha aks ettiriladi: 

D-t 8310, 8320, 8330-Ustav kapitalini hisobga olish hisobvaraќlari 

K-t 6620-«Chiќib ketayotgan muassislardan ularning ulushlari bo‘yicha ќarzlar». 

To‘lov paytida: 

D-t 6620-«Chiќib ketayotgan muassislardan ularning ulushlari bo‘yicha ќarzlar» 

K-t 5110, 5010-Pul mablag‘larini hisobga olish hisobvaraќlari. 

Hisobot  yilidagi  taќsimlanmagan  foyda  (zarar)  summasi  dividendlar  hisoblanganidan  so‘ng  8720-

«JamYoarilgan foyda (ќoplanmagan zarar)» hisobvarag‘iga hisoblab o‘tkaziladi. 

Foyda olingan holatda: 

D-t 8710-«Hisobot davridagi taќsimlanmagan foyda (ќoplanmagan zarar)» 

K-t 8720-«JamYoarilgan foyda (ќoplanmagan zarar)». 

Zarar ko‘rilganda: 

D-t 8720-«JamYoarilgan foyda (ќoplanmagan zarar)» 

K-t 8710-«Hisobot davridagi taќsimlanmagan foyda (ќoplanmagan zarar)». 

Aktsiyadorlar  o‘rtasida  taќsimlanishi  lozim  bo‘lgan  majburiy  to‘lovlar  va  barcha  soliќlar 

to‘langandan keyin korxonada ќoladigan foydaning bir ќismi dividend hisoblanadi. 

Odatda, dividendlar hisobot yili yakunlari bo‘yicha hisoblanadi. Biroќ AJlari har chorakda va yarim 

yilda bir marta, agar bu jamiyat ustavida taќiќlanmagan bo‘lsa, joylashtirilgan aktsiyalar bo‘yicha 

dividendlar  to‘lash  to‘g‘risida  ќaror  ќabul  ќilishga  haќli.  Yillik  dividendlarni  to‘lash  sanasi  AJ 

ustavida yoki aktsiyadorlar yiYoilishi ќarori bilan belgilanadi.  

Korxona rahbariyati tomonidan dividendlarni to‘lash e’lon ќilinganidan so‘ng, agar ular kelasi  yil 

uchun to‘lanadigan bo‘lsa, joriy majburiyatlar sifatida hisobda aks ettiriladi. AJ ќuyidagi hollarda 

dividendlar to‘lash to‘g‘risida ќaror ќabul ќilishga haќli emas: 

¨ 

jamiyatning ustav kapitali to‘liќ to‘languniga ќadar; 



¨ 

agar  dividendlarni  to‘lash  paytida  u  bankrotlik  belgilariga  javob  bersa  yoki  jamiyatda 

dividendlarni to‘lash natijasida bankrotlik alomatlari paydo bo‘lsa; 

¨ 

agar jamiyat sof aktivlarining ќiymati uning ustav va rezerv kapitali summalaridan kam bo‘lsa. 



Dividendlar, nafaќat, pul mablag‘lari, balki aktsiyalar bilan ham to‘lanishi mumkin. 

Aktsiyalar  ko‘rinishidagi  dividendlar  «kapitallashtirish»da  taќsimlanmagan  foyda  sifatida 

ifodalanuvchi, aktsiyadorlar uchun ќo‘shimcha aktsiyalar chiќarishdir.  

Misol.  500  so‘mlik  nominal  ќiymatdagi  10000  dona  aktsiyaga  ega  aktsiyadorlik  jamiyati 

amaldagidan 2% miќdorida aktsiyalar ko‘rinishidagi dividendlar to‘lovi haќida e’lon ќiladi. Ushbu 

davrda aktsiyalarning bozor ќiymati-550 so‘m. 

Dividendlar e’lon ќilingan paytda AJ xususiy kapitalining tuzilishi ќuyidagicha bo‘lgan: 

¨ 

nominal ќiymati 500 so‘mlik 10000 dona aktsiya oddiy aktsiyalar - 5000000 so‘m; 



¨ 

emission daromad - 400000 so‘m; 

¨ 

taќsimlanmagan foyda - 3000000 so‘m; 



Jami xususiy kapital - 8400000 so‘m. 

Ќaror: dividendlar to‘lash uchun yangi aktsiyalar chiќarildi - 2% (10000 donaq200 dona). 

Kichik miќdorda aktsiyalar chiќarilganligi uchun ular bozor bahosida, ya’ni 550 so‘mdan hisobga 

olinishi lozim. 

Chiќarilgan  aktsiyalarning  bozor  ќiymati  –  550  so‘m.  (200q110000  so‘m,  shu  jumladan,  100000 

so‘m-aktsiyalarning nominal ќiymati, 10000 so‘m esa-emission daromad). 

Ushbu muomalalarga ќuyidagicha buxgalteriya yozuvi ќilinadi: 




 

Hisoblab yozish paytida; 

D-t 8710-«Hisobot davridagi taќsimlanmagan foyda (ќoplanmagan zarar)»-110000 so‘m 

K-t 6610-«To‘lov uchun dividendlar»-110000 so‘m. 

Aktsiyalar bilan to‘lash paytida: 

D-t 6610-«To‘lov uchun dividendlar»-110000 so‘m 

K-t 8310-«Oddiy aktsiyalar»-100000 so‘m 

K-t 8410-«Emission daromad»-10000 so‘m. 

Dividendlar aktsiyalar bilan to‘langanidan keyin xususiy kapital ќuyidagi ko‘rinishga ega bo‘ldi: 

¨ 

nominal ќiymati 500 so‘mlik 10200 dona oddiy aktsiya - 5100000 so‘m; 



¨ 

emission daromad - 410000 so‘m; 

¨ 

taќsimlanmagan foyda - 289000 so‘m; 



Jami xususiy kapital - 8400000 so‘m. 

Aktsiyalar  bilan  dividendlar  to‘langanida  AJning  majburiyatlari  yoki  aktivlarida  o‘zgarish  yuz 

bermaydi,  chunki  dividendlar  pul  mablag‘lari  ko‘rinishida  to‘lanadigan  holatdagi  kabi  korxona 

mablag‘lari taќsimlanmaydi. Ya’ni dividendlar  aktsiyalar bilan to‘langanida xususiy kapital hajmi 

o‘zgarmaydi,  faќat  uning  tuzilmasi  o‘zgaradi.  Bundan  tashќari,  aktsiyalar  ko‘rinishida  olingan 

dividendlar jismoniy shaxslarda soliќќa tortishdan ozod ќilinadi. 

Dividendlar, shuningdek, natura ko‘rinishida ham berilishi mumkin.  

Misol. 200 ming so‘mlik summadagi dividendlarni tannarxi 160 ming so‘mga teng bo‘lgan tayyor 

mahsulot bilan to‘lashga ќaror ќilindi. 

Aktsiyadorlarga tayyor mahsulot dividend sifatida berilganida ham ЌЌS hisoblanadi. ЌЌS to‘lovchisi 

bo‘lgan korxona esa mahsulot sotilishi bo‘yicha oborotdan ham ЌЌS hisoblashi kerak. 

Dividendlar hisoblab yozildi: 

D-t 8710-«Hisobot davridagi taќsimlanmagan foyda (ќoplanmagan zarar)»-200 ming so‘m 

K-t 6610-«To‘lov uchun dividendlar»-200 ming so‘m. 

ЌЌS bilan mahsulot sotilishi aks ettirilgan: 

D-t  6610-«To‘lov uchun dividendlar»-200 ming so‘m 

K-t 9010-«Tayyor mahsulot sotilishidan olingan daromadlar»-166,6 ming so‘m 

K-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha ќarzlar»-33,4 ming so‘m. 

Tayyor mahsulot tannarxi hisobdan chiќarildi: 

D-t 9110-«Sotilgan mahsulotning tannarxi»-160 ming so‘m 

K-t 2810-«Ombordagi tayyor mahsulot»-160 ming so‘m. 

Mazkur  holatda  ham  15%lik  stavka  bo‘yicha  dividenddan  soliќ  hisoblanadi  va  aktsiyadorlar  bu 

summani korxona kassasiga to‘laydilar. 

Dividendlardan 15%lik stavka bilan undiriladigan soliќ to‘lov manbaida bo‘ladi: 

D-t 6610-«To‘lov uchun dividendlar»-30 ming so‘m 

K-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha ќarzlar»-30 ming so‘m. 

Aktsiyadorlarga natura holida dividend berish natijasida moliyaviy natija aniќlandi: 

D-t 9010-«Tayyor mahsulot sotilishidan olingan daromadlar»-166,6 ming so‘m 

K-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija»-166,6 ming so‘m 

D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija»-160 ming so‘m 

K-t 9110-«Sotilgan mahsulotning tannarxi»-160 ming so‘m. 

9900-hisobvaraќdagi  saldo  ushbu  tadbirdagi  foyda  (zarar)ni  ko‘rsatdi.  Ushbu  holatda  9900-

hisobvaraќ bo‘yicha kredit saldosi korxona tomonidan bu tadbirda olingan 6,6 ming so‘m summadagi 

foydani aks ettiradi va korxona bu summadan soliќ to‘lashi lozim. 

 


Download 4,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   339   340   341   342   343   344   345   346   ...   495




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish