Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

 

III.2.Mol-mulkni uzoq muddatli ijaraga olish(lizing) bo’yicha foizlarni to’lash xarajatlari;

 

III.3.Chet el valyutasi bilan operasiyalar bo’yicha salbiy kurs tafovutlari va zararlar;

 

III.4.Sarflangan (qimmatli qog’ozlarga, shu’ba korxonalarga va hokazolarga) mablag’larni 

qayta baholashdan ko’rilgan zararlar;

 

III.5.O’z qimmatli qog’ozlarini chiqarish va tarqatish bilan bog’liq xarajatlar;

 

III.6.Moliyaviy faoliyat bo’yicha boshqa xarajatlar, shu jumladan salbiy diskont.

 

IV.Favqulodda zararlar – bu xo’jalik yurituvchi subyektlarning odatdagi faoliyatidan 

chetga chiquvchi hodisalar yoki operasiyalar natijasida vujudga keladigan va ro’y berishi 

kutilmagan odatdan tashqari xarajatlar moddalaridir. Bunga favqulodda moddalar va davr 

xarajatlari tarkibida aks ettirilishi kerak bo’lgan o’tgan davr moddalari kirmaydi.

 

---

 

 

251 

 

U yoki bu moddaning favqulodda zararlar moddasi sifatida aks ettirilishi uchun u quyidagi 

mezonlarga javob berishi kerak:

 

•

 

 Korxonaning odatdagi xo’jalik faoliyatiga xos emaslik;

 

•

 

 Bir necha yil mobaynida takrorlanmasligi kerak;

 

•

 

 Boshqaruv xodimi tomonidan qabul qilinadigan qarorlarga bog’liq emaslik.

 

Tegishli  moddalarni  favqulodda  xarajatlarga  kiritish  yoki  kiritmaslik  to’g’risida  qarorlar  qabul 

qilishda  ishlar  amalga  oshiriladigan  sharoitlarni  ham  hisobga  olish  lozim.  Masalan,  agar  xo’jalik 

yurituvchi subyekt alohida iqlim sharoitlarda joylashgan bo’lsa, u holda iqlim sharoitlariga bog’liq 

holdagi ishlamay turib qolishlar favkulodda deb baholanishi mumkin emas, chunki ushbu modda «bir 

necha yil mobaynida takrorlanmasligi kerak» mezoniga javob bermaydi.

 

I.Mehnat haqi (ajratmalari bilan) xarajatlari. Ularning tarkibiga quyidagi moddalar kiradi:

 

1.Qabul qilingan mehnatga hak to’lash shakllari va tizimlariga muvofiq belgilangan tarif 

stavkalari va lavozim maoshlaridan kelib chiqib hisoblangan, amalda bajarilgan ish uchun yoki 

sarflangan vaqt uchun hisoblangan mehnat haqi;

 

2.Kasb mahorati va murakkablik uchun tarif stavkalariga va okladlariga ustamalar;

 

3.Ish rejimi va sharoiti bo’yicha turli xil ustamalar, qo’shimcha haq, kompensasiyalar va 

boshqalar kiradi.

 

II.Moddiy  xarajatlar.  Moddiy  xarajatlar  tarkibiga  ishlab  chiqarish  xarakteridagi  ish  va 

xizmatlar  haqi,  ishlab  chiqarishda  foydalaniladigan,  mehnat  predmetlari  xarajatlari  kiradi:  o’zi 

ishlab chiqargan va sotib olingan urug’ va ko’chatlar, unga urug’ni ekishga tayyorlash va ortish-

tushirish, ekish joyiga olib borish xarajatlari kirmaydi; mollar va parrandalarni boqish uchun o’zi 

ishlab chiqargan va sotib olingan yem-xashak; qishloq xo’jaligining boshqa mahsulotlari – go’ng 

va  boshqalar;  mineral  o’g’itlar,  bakterial  va  boshqa  preparatlar;  neft  mahsulotlari;  yoqilg’i; 

chetdan va o’z elektr stansiyasidan olingan elektroenergiya; boshqa moddiy sraflar, shu jumladan, 

ta’mirlash  uchun  materiallar  va  zahira  qismlar,  o’simliklarni  himoya  qilish  vositalari, 

medikamentlar  va  preparatlar,  maxsus  kiyimlar  va  boshqa  kam  baholi  va  tez  to’ziydigan 

predmetlarning eskirishi; yordamchi sanoat.