615.1 857.7 1453.
1274.
Texnika ekinlari 590.0 816.6 1034.
110
Ulardan paxta
573.0 793.2 1015.
4
1268.
4
1427.
1
1403.
2
1331.
2
1320.
8
1318.
0
1297.
2
Kartoshka va
sabzavot – poliz
ekinlari
36.8
36.8
39.5
69.6
83.0
89.1
91.5 101.2 100.0 108.1
Kartoshka
2.2
3.3
2.9
5.2
7.9
9.9
10.5
15.7
15.8
15.0
Sabzavot
17.5
19.0
21.7
45.0
53.6
56.5
58.1
59.1
58.9
63.5
Poliz ekinlari
17.0
14.4
14.8
19.4
21.4
22.7
22.9
26,4
25,3
29,6
Oziqa ekinlari
94,9 104,0 134,3 179,4 197,4 189,5 211,9 238,3 236,3 240,3
Qishloq xo’jalik
mahsulotlari
ishlab chiqarish,
ming tonna
Paxta
1061,
5
1825,
1
2460,
5
3110,
3
3645,
3
3371,
0
3375,
9
3384,
5
3483,
5
3439,
4
Don (ishlovdan
keyingi vaznda)
2201,
4
2717,
7
3550,
5
4662,
5
5284,
1
5226,
2
5922,
8
6032,
7
5670,
8
6064,
5
Kartoshka
33,5
44,5
45,9 108,3 178,6 226,5 277,0 337,2 397,7 487,3
Sabzavot
353,5 389,7 480,3 1305,
4
1567,
8
1718,
5
1997,
3
2215,
8
2474,
4
2732,
9
Poliz ekinlari
177,8 174,1 205,7 325,7 415,6 461,9 536,5 595,9 653,6 730,9
Go’sht (tirik
vaznda)
18,7
22,6
22,7
24,3
29,8
32,4
35,4
37,8
41,0
45,1
Sut
83,5
88,8
94,7 111,2 125,4 151,6 190,9 205,0 230,1 256,8
Tuxum, mln.
dona
60.2
77.4
71.6
76.7
88.8 157.3 228.1 288.1 374.5 464.6
Jun (fizik
vaznda), tonna
325
395
601
895
1152 1285 1439 1715 1938 2105
*
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi. Yillik statistik to’plammateriallari. Toshkent
2013.
Tahlil etilayotgan davrda, fermer xo’jaliklari soni 2003 yildagi 87,6 mingdan 2012 yilda 70,8
minggacha o’zgargan, biriktirilgan yer maydonlari shu davrda 2148,1 ming ga.dan 5854,3 ming
ga.gacha ko’paygan. Bu 2,7 marta ko’p demakdir. Fermer xo’jaliklari maydonlari optimal holatga
keltirilib, o’rtacha 1 fermer xo’jaligiga to’g’ri kelgan yer 24,5 ga.dan 82,7 ga ga oshgan.
Bu o’zgarish tendensiyasi barcha qishloq xo’jaligi ekinlarining maydonlarida ham ro’y bergan
va ularning yalpi hosillari ham oshib borgan. Bu holat fermer xo’jaliklarining tobora rivojlanib
borayotganliklaridan dalolat beradi.
Keyingi yillarda fermer xo’jaliklari nafaqat qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi
va uning samaradorligini oshiruvchi subyekt sifatida, balki yangi ish o’rinlarini yaratuvchi va mehnat
resurslarini ish bilan ta’minlovchi subyekt sifatida ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Aynan
keyingi yillarda amalga oshirilgan maqbullashtirish jarayonining asosiy maqsadi ana shu muhim va
dolzarb masalaga qaratilgan. Umuman,
fermer xo’jaligining yer maydonini maqbullashtirish
—
yer-suv resurslaridan yanada oqilona foydalanish va fermer xo’jaligining moliyaviy barqarorligini
ta’minlash maqsadida uning yer maydoni hajmini o’zgartirish demakdir.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 31 yanvardagi “Fermer xo’jaligi
yer maydonini maqbullashtirish va uni tugatish tartibi to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 22-
sonli qarori qabul qilingan. Bu qaror, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «O’zbekistonda
fermerlik faoliyatini tashkil qilishni yanada takomillashtirish va uni rivojlantirish chora-tadbirlari
to’g’risida» 2012 yil 22 oktyabrdagi PF-4478-son Farmonini bajarish yuzasidan hamda fermer
111
xo’jaliklarining yer maydonlarini maqbullashtirish jarayonida ularning huquqlari va qonuniy
manfaatlariga rioya etilishini ta’minlash, fermer xo’jaliklarini tugatishda qonunchilik normalariga
rioya etish kafolatlarining ishonchli tizimini yaratish maqsadida qabul qilingan. Ixtiyoriylik asosida
amalga oshirilgan maqbullashtirishdan so’ng fermer xo’jaligida qolgan yer maydoni «Fermer
xo’jaligi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida nazarda tutilgan minimal miqdordan kam
bo’lmasligi kerakligi, dehqonchilik mahsuloti yetishtirishga ixtisoslashtirilgan fermer xo’jaligi uchun
ijaraga beriladigan yer maydonining eng kam o’lchami paxtachilik va g’allachilik uchun — kamida
30 gektar, bog’dorchilik, uzumchilik, sabzavotchilik va boshqa ekinlar yetishtirish uchun — kamida
5 gektar bo’lishi va fermer xo’jaligi yer maydonini maqbullashtirishda yer maydoni konturlarining
yaxlitligi buzilishiga yo’l qo’yilmasligi qat’iy belgilab qo’yildi.
2015 yilgi fermer xo’jaliklari yerlarini qaytadan maqbullashtirish jarayoni asosan
O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 2 martdagi 40-sonli qaroritahriri talablari
asosida surunkasiga zarar bilan ishlayotgan fermer xo’jaliklarini tugatish va ularni ekin maydonlari
tarkibi bo’yicha ko’rib chiqish maqsadida amalga oshirildi. Fermer xo’jaligini ixtiyoriylik asosida
tugatish O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik subyektlarini ixtiyoriy tugatish va
ularning faoliyatini to’xtatish tartibini takomillashtirish to’g’risida» 2007 yil 27 apreldagi PQ-630-
son qaroriga muvofiq amalga oshirildi. Ularning qarzlarini to’lash tugatuvchi tomonidan xuddi shu
qarori bilan tasdiqlangan Tadbirkorlik subyektlarini ixtiyoriy tugatish va ularning faoliyatini
to’xtatish tartibi to’g’risidagi Nizomga muvofiq amalga oshirildi. Shuningdek, O’zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015 yil 15 dekabrdagi 362-sonli “Fermer xo’jaliklarini
yuritish uchun berilgan yer uchastkalari maydonlarini maqbullashtirish chora-tadbirlari
to’g’risida”qaroriga asosan amalga oshirilgan ishlar natijasida, respublikada fermer xo’jaliklari soni
17556 taga ko’payib yoki 101070taga yetdi, ularning o’rtacha yer maydoni 36,1 gektarni tashkil qildi.
Quyidagi jadvalda ana maqbullashtirish natijasining yakuniy ko’rsatkichlari tahlili keltirilgan (3-
jadval).
Demak, maqbullashtirish natijasida o’rtacha 1 fermer xo’jaligiga to’g’ri kelgan yer uchastkasi:
paxtachilik va g’allachilikka ixtisoslashgan xo’jaliklarida – 36,1 ga., sabzavotchilik va polizchilik
xo’jaliklarida - 8,1 ga., bog’dorchilik va uzumchilik xo’jaliklarida - 6,8 ga., chorvachilik
xo’jaliklarida – 31,2 ga va qishloq xo’jaligining boshqa yo’nalishlariga ixtisoslashgan xo’jaliklarda
8,3 ga.bo’lishi belgilab quyilgan.
3-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: 
