Microsoft Word ЎҚ. ҚЎланмамонетар 2019 docm


Халкаро пул утказмаларининг юзага келиш шарт-шароитлари



Download 416,42 Kb.
bet36/41
Sana24.02.2022
Hajmi416,42 Kb.
#246677
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   41
Bog'liq
monetar siyosati

Халкаро пул утказмаларининг юзага келиш шарт-шароитлари

Валюта курси - халкаро савдо, кредит ва капитал харакатларида; миллий ва жахон бозорлари нархларини таккослашда; банклар ва фирмаларни валютадаги хисоб варакларини кайта бахолаганда ишлатилади. Валюта курси шаклланишига жуда куп омиллар таъсир курсатади, булар:

  • Мамлакат иктисодиётидаги инфляция даражаси. Мамлакатдаги инфляция даражаси (бошка омиллар узгармас булганда) канчалик юкори булса миллий валюта кадри шунчалик паст булади, ва аксинча, инфляция накадар камайиб борса миллий валюта кадри шу кадар ошиб боради;

  • Тулов баланси холати. Ижобий колдикга эга тулов баланси миллий валюта курсининг ошишига замин яратса, унинг пассив булиши аксинча валюта курси тушишига олиб келади;

  • Фоиз даражалари уртасидаги фарк. Бунинг таъсири иккита хол билан изохланади: биринчидан, мамлакатдаги фоиз даражаларининг усиши шу давлатга киска муддатли капиталлар харакатини юзага келтириши мумкин; иккинчидан, фоиз даражалари туFридан - туFри валюта бозорларига ва ссуда капиталлари бозорига таъсир курсатади.

  • Валюта бозорлари фаолияти ва чайковчилик билан боFлик валюта операциялари. Агарда, бирор - бир валюта курси туша бошласа, у холда банклар ва бошка корхона - фирмалар ушбу валютадаги активларини тезрок сотишга ва узларининг ушбу валютадаги позицияларини ёпишга харакат килишади. Бу харакат, узи шундок хам курси пасаётган валютани ахволини янада ёмонлашувига олиб келиши мумкин;

  • Миллий валютага жахон ва миллий бозорларда ишонч даражасини узгариши. У давлатнинг иктисодий ва сиёсий холати билан аникланади. Чунки, валюта дилерлари бирор - бир валюта билан операция килишдан олдин ушбу валюта мамлакатининг келгусидаги узгаришлари динамикасини хисобга олган холда хулоса килади ва кейингина операцияни амалга оширади;

  • Мамлакатда юритиладиган валюта сиёсати хам бевосита таъсир курсатади.

    1. . Ишчи кучи миграцияси ва ривожланаётган мамлакатларда
      халкаро пул утказмаларининг ауамияти


Миллий валюта курсининг шаклланиши куп омилли жараён хисоблангани боис, унга таъсир килувчи монетар омиллар хусусида суз юритамиз.
Миллий валютанинг алмашув курсига таъсир килувчи мухим монетар омиллардан бири инфляция хисобланади. Инфляция даражасининг ошиши айникса, талаб инфляциясининг кучайиши товарлар ва хизматлар бахоларининг усишига олиб келади. Бунинг натижасида миллий валютанинг товарлар ва хизматларга нисбатан кадрсизланиши юз беради. Инфляциянинг миллий валютанинг алмашув курсига таъсирининг иккинчи жихати тулов баланси билан боFлик булиб, инфляциянинг кучайиши натижасида товарларнинг бахоси ошиб, уларни экспорт килиш кийинлашади. Натижада экспорт тушуми камаяди ва миллий валюта алмашув курсининг пасайиш хавфи юзага келади.
Марказий банкнинг кайта молиялаш ставкасининг узгариши муомаладаги пул массасининг узгаришига олиб келади. Бу эса, муомаладаги пул массасининг асосий кисмини тижорат банкларининг кредит эмиссияси натижасида юзага келиши билан изохланади.
Миллий валютанинг алмашув курсига таъсир килувчи мухим омиллардан яна бири мамлакат ташки карзининг даражаси хисобланади. Ташки карзнинг мамлакат ялпи ички махсулотига нисбатан 60 фоиздан ошиши тулов баланси холатининг ёмонлашишига олиб келади. Чунки бунда хорижий валюталар таклифининг камайиши юз беради.
Инфляция даражасининг сунгги йилларда баркарорлаштиришга муваффак булинганлиги сумнинг алмашув курсига ижобий таъсир курсатади. Халкаро валюта фонди экспертларининг хулосасига кура, инфляциянинг йиллик даражаси 10 фоиздан ошмаса, у макроиктисодий усиш суръатларига сезиларли даражада салбий таъсир курсатмайди.
2005-2011 йилларда мамлакатимиз ташки савдо балансининг ижобий сальдоси микдори усиш тенденциясига эга булган. Шуни айтиш жоизки, 2011 йил январ холатига ташки савдо сальдоси 1,8 баравар купайганлигини таъкидладилар. Бу эса, хорижий валюталар таклифининг ошишига хизмат килади ва сумнинг алмашув курсига ижобий таъсир курсатади.
Шундай килиб, валюта курсининг аникланиши ва шаклланиши жуда мураккаб жараён булиб хисобланади. Хеч ким валюта курсининг келгусидаги узгаришини аник килиб айтиб бера олмайди, факат уни мавжуд иктисодий, сиёсий ва бошка омилларни инобатга олган холда тахмин килиш мумкин холос. Валюта курси хар вактнинг узига мос талабларидан келиб чикган холда валюта бозоридаги валютага булган талаб ва таклиф асосида аникланади.
Хорижий валютага талабни куйидаги омиллар натижаси9 деб караш мумкин:

  • Товар ва хизматлар импорти учун зарур булган хорижий валюталар;

  • Капитал экспортини амалга ошириш учун.

Хорижий валюталар таклифи булса:

  • Товар ва хизматларни экспортидан тушган валюта маблаFлари;

  • Капитал импортидан келадиган валюталар.

Миллий ва жахон бозорларининг таннарх курсаткичлари орасидаги боFловчи инструмент сифатида амал килган холда, валюта курси халкаро иктисодий алокаларда ва ишлаб чикаришда алохида урин эгаллайди. Ишлаб чикарувчи, тадбиркор валюта курси оркалигина узини махсулоти, хизмати таннархини жахон бозори бахолари билан солиштиради. Бу - алохида корхоналарнинг ва умуман олганда давлатнинг амалга оширган ташки иктисодий алокалари натижаларини сархисоб килишга имкон беради. Валюта курси - импорт ва экспорт нархларига, фирмаларни ракобатбардошлигига, хамда уларни даромадларига маълум маънода таъсирини утказади. Чунки, валюта курси узгариши билан халкаро алокалар субъекти оладиган даромад микдори узгаради ва бунинг натижасида унинг ялпи ишлаб чикариш натижасига таъсир килади.
12,.3. Халкаро пул утказмалари турлари
Валюта курси пасайиши натижасида экспортерлар маълум маънодаги кушимча даромадга эришишади ва бу уларни рагбатдантиради. Валюта курси пасайиши эвазига улар томонидан жа\он бозорига таклиф килинаётган махсулот ва хизматлар учун энди улар олдингига кура пастрок нарх белгилашади, \амда ракобатда Fолиб чикиш имконига эга булишади. Аммо, бу экспортерни маълум маънодаги кушимча даромадига, унинг уз давлати материал бойликлари йукотиши эвазига эришаётганлигини эсдан чикармаслиги лозим. Шунингдек, валюта курсининг пасайиши импортни кимматлашувига олиб келади, \амда истеъмолчилар томонидан миллий иктисодда ишлаб чикарилаётган товар ва хизматларга булган талабни ошириб, миллий ишлаб чикаришни ривожланишига туртки булиши мумкин. Лекин шуни айтиш жоизки, миллий валюта курсининг пасайиши ташки карз (валютадаги) юкини оширади. Чет эллик инвесторлар учун, миллий валютада олинган даромадларини, фоизларини, дивидендларини олиб чикиб кетишлари фойдасиз булади ва уларни бу олган маблаFларини кайта инвестиция килишга, ёки миллий ишлаб чикариш махсулотларини сотиб олишга ва кейин экспорт килишга харакат килишга ундайди.
Валюта курси ошганида эса ички нарх навонинг ракобатбордошлиги пасаяди, экспорт самарадорлиги камаяди, ва бу экспортга йуналтирилган со\аларнинг ва охир окибатда миллий ишлаб чикаришни кискаришига олиб келиши мумкин
Хар бир давлат уз миллий валютасига эга булади, лекин \еч бир давлат узи ало\ида чет эл давлатлари билан алока килмасдан, айникса иктисодий алокага киришмасдан узида мавжуд э\тиёжларни тула кондира олмайди. Шу боис \ам, \ар бир давлат узида етарли даражадаги олтин - валюта захираларига эга булиши ва миллий валютаси айрибошланадиган булиши талаб килинади. Валюта айрибошланишини таъминлашнинг икки тури мавжуд булиб: валютанинг ички конвертацияси ва ташки конвертацияси таъминланиши мумкин, бу ушбу давлатда юритилаётган монетар сиёсатнинг тутган ва узига белгилаб олган максадидан келиб чикади.

    1. . Банк хисоб варагини очиш ва очмасдан пул утказиш

Биз мазкур параграфни ёзишда асосий эътиборни катта иктисодий салохиятга ва миллий валютанинг алмашув курси баркарорлигини таъминлаш тажрибасига эга булган Россия Федерацияси, Эрон Ислом Давлати ва Япониянинг миллий валюталарининг алмашув курси динамикаси ва ташки савдо муносабатлари уртасидаги окилона мутаносибликни таъминлаш борасидаги тажрибасини урганишга ва умумлаштиришга каратамиз.
Бизга маълумки, товарлар импорти усиш суръатининг мамлакатда ишлаб чикарилаётган товарларни ишлаб чикариш суръатидан юкори булиши урта муддатли даврий ораликларда миллий валютанинг алмашув курсига нисбатан кучли салбий таъсирни, яъни тазйикни юзага келтиради. Бунинг сабаби шундаки, усиш суръатларидаги мазкур тафовут импорт туловлари билан боFлик булган валюта окимининг тобора кучайишига олиб келади ва бунинг натижасида миллий валюта бозорида хорижий валюталар таклифи камаяди. Бу эса, миллий валютанинг кадрсизланишига олиб келади. Бундай шароитда миллий валютанинг кадрсизланишини олдини олиш учун Марказий банк ёки Хукумат етарли даражада олтин-валюта захираларига эга булиши лозим. Акс холда, миллий валютанинг кадрсизланиш жараёни доимий тус олади. Шуниси характерлики, купчилик ривожланаётган мамлакатларда Марказий банк етарли даражада олтин- валюта захираларига эга эмас. Одатда, бундай мамлакатларда ташки карз муаммоси мавжуд булиб, у олтин-валюта захираларини туплаш имконини бермайди. Айникса, экспорт тушуми жахон бозоридаги конъюнктуравий тебранишларга боFлик булган мамлакатларда олтин - валюта захираларини мажбуриятлардан орттирган холда туплаш жараёни нихоятда OFир кечади. Масалан, экспорт тушумининг умумий хажмида хом-ашё ресурсларини экспорт килишдан олинадиган тушумларнинг микдори юкори булган мамлакатларда экспорт тушумининг микдори конъюнктуравий узгаришларга боFлик равишда кескин тебранади.
Эрон Ислом Давлати, 1990 йилларда валюта тизимини либераллаштириш буйича иккита асосий чорани амалга оширган. Биринчидан, 1991 йили, давлатда мавжуд еттита валюта айрибошлаш курслари сонини учтага туширди. 1993 йил Мартида булса, колли учта валюта курсини умумлаштириб, расмий валюта алмашинув курси параллел бозор валюта курси билан бир хиллиги таъминланди. Лекин, ёF махсулотларини нархи жа\он бозорларида тушиб кетиши натижасида, давлат томонидан умумлаштирилган валюта курси яна иккитага утказилди. Шундай килиб, 1994 йил Май ойидан бошлаб давлатда иккита валюта курсли тизим амалга киритилди, бунда расмий валюта курсига \амрох сифатида экспорт курси кулланила бошланди.
1993 йил 21 мартидан, Эрон Ислом Давлатида учта расмий тан олинган валюта курслари мавжуд булиб, бундан ташкари параллел бозор курси \ам ишлатилган. Яъни:

  • ёF экспортида, расмий давлат карзини тулаш ва асосий товарлар импортида кулланиладиган валюта курси. Бу курс СДРга бириктирилган булиб, 1 СДР 92,3 рупи деб белгиланганди;

  • ярим тайёр махсулотлар ва капитал товарлар импортида кулланилган курс. Бу курс АКЩ долларига боFлаб куйилган. 1 АКЩ доллари 600 рупи килиб белгиланган;

  • учунчи валюта курси - бу тижорат банклари орасида эркин сузуб юрувчи курс сифатида, параллел бозор курсидан келиб чикган \олда аникланган.

МАВЗУ-13. ХАЛКАРО ИКТИСОДИЙ МУНОСАБАТЛАРДА ТУЛОВ ВА
ХИСОБ-КИТОБЛАР БАЛАНСИ


    1. Халкаро тулов баланси тушунчаси ва унинг таркиби

Халкаро \исоб-китоблардаги узгартиришларнинг пайдо булиши \амда уларнинг янада такомиллашиб бориши товар ишлаб чикариш ва муомала жараёнининг ривожланиши \амда байналмилаллашуви билан боFликдир.
Товарларни ишлаб чикариш ва уларни сотиш даврларининг узаро мувофик келмаслиги хамда истеъмол бозорларининг узоклиги туфайли, халкаро муомаладаги кийматлар харакатининг нисбатан мустакил булиб колган шакли халкаро хисоб-китобларда уз аксини топади. Халкаро хисоб-китоблар товарлар ва хизматлар билан ташки савдо хамда нотижорат операциялар, кредитлар ва мамлакатлараро капиталлар харакати буйича хисоб-китобларни камраб олади.
Барча мамлакатлар замонавий жахон хужалигининг иштирокчилари булиб хисобланади. Алохида мамлакатларнинг жахон хужалигига интеграциялашганлик даражаси турли даражада булади. Мамлакатнинг уз хамкорлари билан ташки иктисодий алокалари, миллий иктисодларни жахон хужалигига бирлаштирадиган халкаро иктисодий алокалардан иборат. Иктисодий муносабатлардан ташкари, мамлакатлар уртасида пул туловлари ва тушумларини вужудга келтирувчи сиёсий, харбий, маданий ва бошка муносабатлар хам мавжуд.
Мамлакатнинг куп киррали халкаро муносабатлари унинг халкаро операциялари баланс хисобвараFида уз аксини топади. Ушбу баланс анъана буйича тулов баланси деб аталади.

Download 416,42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish