Mezolit (o’rta tosh) davri

51315789.

1. 
   Bronza davrida hozirgi O’zbekiston hududlarida o’troq dehqonchilik va ixtisoslashgan hunarmandchilik.Ibtidoiy jamoa tuzumida jamoa a’zolari ishlab chiqarish vositalariga, uyjoylarga, mehnat qurollariga birgalikda egalik qilgan, mehnat qilishda va mehnat mahsullaridan foydalanishda teng bo’lganlar. Sug’orma dehqonchilikning kashf etilishi natijasida o’troq dehqonchilik madaniyati shakllandi. Chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi. Vatanimizning ko’pgina hududlari - Xorazm, Surxondaryo, Zarafshon, Farg’ona va boshqa vohalari tsivilizatsiya taraqqiyotining markazlariga aylandi. Amudaryo etaklaridagi Tozabog’yob kanali yaqinidan topilgan Tozabog’yob madaniyati, Amirobod kanali etaklaridan topilib o’rganilgan Amirobod madaniyati shular jumlasiga kiradi. Bu manzilgohlarda yashagan odamlar o’troq holda urug’ jamoa bo’lib ashaganligi, sug’orma dehqonchilik va chorvachilik bilan shug’ullanganligi aniqlandi. Mamlakatimizning shimolidagi cho’l va dasht joylarida chorvador urug’ jamoalari va qabilalar yashagan. Ularda chorvachilik xo’jalikning asosiy tarmog’i bo’lgan. Otliq cho’ponlar qoramol, qo’y, echkilardan iborat podalarni uzoq joydagi yaylovlarga haydab borganlar. Chorvadorlar yil fasllariga mos joylarga ko’chib yurganlar, novdadan to’qilgan uylar, ho’kizlar qo’shilgan g’ildirakli aravalardan foydalanib uzoq joylarga ham bora olganlar. Bu jarayon turli qabilalarning uchrashuvini, tanishuvini ta’minladi
   
2. 
   Turk xoqonligi davrida mamlakat boshqaruv usuli.Mamlakatdagn iktnsodiL va madyanin xayot. Turk xokonligi 551 ynlda Oltoyda tashkil topdi. Bu davlat xaki da Xitoy manbalarida ma’lumotlar berilgan. Davlatning boshligi dastlab jabgu, tangrikut, keyinchalik esa xokon (imperator) deb atalgan. Maxalliy gokimlar esa yabgu, jabgu deb atalgan. Turk xokonligi ana shu xokonning, bekliq otabeklik shakllarda tashkil topgan. Davlatning boshkaruv shakly monarxiya bulib, xokimiyat xokon kuli ostida bulgan. Yukor^g mansablarni esa boy zodagon turklar va kisman boy maxalliy zodagonlar egallagan. Xukmdor saroyiga sukd xujjatlariga kura, kuyidagi mansablar bulgan: xarbiy ma’muriyat boshligi Fargonada tugun, Sukgdda ixshid deb atalgan, viloyat xokimlari Sugdcha Xvabe deb atalgan. Podsho devonxonasining boshligi depirapat deb atalgan. Bundan tashkari, gupat - daromadlar nozchri - moliya ishlari bilan shugullanadigan mansab, oxvirpat - xujjatlar tuzuvchi mansabdor., paxtvanak - jazoni ijro etuvchi jallod lavozimi xam bulgan.
   
3. 
   1916 yilgi xalq qo'zg'oloni va lining xususiyati.. 1914-1916 yillarda CHor ma'murlarinnng jaxon urushi baxonasida milliy mustamlakachilik zulmi va istibdodini kuchaytirganliklari munosabati bilan Turkiston xalklari kurashga yanada faolrok tortilganlar. 1916 25 iyunda Rus podshosi Nikolay-2ning «Saltanatdagi bcgona xalklar erkak axolisini xarakatdagn armiya rayonlarida xarbiy inshoatlar va shuningdek davlat mudofasi uchun zarur bulgan boshka xar kanday ishlarga jalo kilish» xakidagi farmonga binoan Turkiston ulkasidagi rus bulmagan 19 yoshdan 43 yoshgacha bulgan jami 250 ming fukaroni front: orkasidagi kora islilarga safarbar kilish kuzda tucilgan edi. Mardikorlikka olishning butun ogirligi mexnatkash tabakalar zimmasiga tushar edi. Ularning ruyxatlarini tuzish Volost boshkaruvlari, oksokolpar va ellikboshilarga yuklatilgan edi. Ularbundan uz manfaatlari yulida fondalandilar. Maxalliy ma"murlar katta poralar evaziga boylar va amaldorlar, turalaming bolalarini mardikorlikdan koldirar, kuprok kambagal oilalarning farzandlarini rayxatga kushib kulr edilar.CHorizm mustamlaka zulmi siyosatiga karshi kurashning yuksak chukkisi Jizzax kuzgoloni buldi. Bu kuzgolon xalk kurashiga aylandi va butun Turkiston buyicha yoyildi. Kuzgolon shafkatsixtarcha bostnrildi. Katnashchilardan 3000 mingdan ortik kishi sudga berilib, ulardan 347 tasi osib uldirishga xukm qilingan.
   
4. 
   Madaniy inqilob tushuncliasi, uning mohiyati. Bizga ma'lumki, xar bnr xalkning uziga xos va uziga moe ma"naviy, madaniy merosi urf odati mavjud.SHunday ekan tarix zarvaraklarida xam bunga e'tibor bergan.Bunga kuttlab mneol keltirish mumknnAgar xalkni madaniy merosidan butkul yukkilsa, ueligini unitadi va kadriyatini yukotadi.Bu vaziyatda bizning xalkimiz xam duchor bulgan.Ana shunday ogir vaziyatli bir paytda I.Karimov birinchi navbatda respublikada barkarorlnkni ta'mirlash orkali xayotiy extiyojlami kondirish yulini tutdi.Partiya markaziy kumitasining kcynngi olti oylik faoliyatida turt marta plenum yigilishida utkazildi.Ulaming barchasida millatni-millat sifatida belgilaydigan asosiy omillar- madaniy merosni va tarix xakikatini tiklash, milliy urf-odatlar va an'analarini rivojlantirish yakin utmishdagi ruxiy kumondonlik mafkurasiga zid xolda islom dinining yuksak ma'daniyat va ma'naviyat vositasi ekanligi, u odamlarni insofga, diyonatga, uzaro totuvlik va xamjixatlikka davat etuvchi goyat kuchli kurol ekanligi I.Karimov tomonidan ochik-oydin aytildi va tutri baxolandi.Mukaddas tuygulari toptalib, yuragi zada bulib, kolgan xal к dinga katta yul ochilgani diniy ta'limotga katta e'tibor berilayottani zur koni kit bilan kuti b olindi.SHu bilan birga sunggi 8-10 yil mobaynida o'zbeklar va Uzbekiston boshiga agdarib kelingan malomatni yuvib tashlashga katiy axdu paymon kilgani keskin bildirdi va amalda isbot kildi.Xalkimiznish: xurmatini joyga kuyish, uni munosib kadrlash ma'naviy barkamol siyosatning mazmunidir.Ayni paytda usha plenumda I.Karimov «SHuiga amin manki, odam bnrgina yaxshi suz tufayli, majaziy kilib aytganda, togni talkon kilishi mumkin. Afsuski, biz keyingi vaktda odamlarga bundan munosabatda bulishi deyarli unitib kuidik».CHunki, odamga ishonch, uni uluglaydi, uzkuch i ga ishonch bagi shla idi, boshka tomondan ishoncheizliq xolisona munosabatda buhnaslik odamlarning xafsalasini pir kil ad i vash u tufayli biz kanchadan-kancha istedodli kishilarni boy bermokdamiz» -deya afsus bilan takidlagan edi.
   
5. 
   O'zbekistonning milliy istiqlol g'oyasi, uning aholi ongiga singdirish zarurati. Jamiyatimizda siyosiy mustakillikka erishib, iktisodiy, madaniy-ma'rifiy itshlar amalga oshirilayottan bir vaktda milliy istiklol goyasi va mafkurasi zarurdir. Busiz, ya'ni fikrlash, e'tikod uzgarmasdan bozor munosabatlariga utish davrida ijtimoiy-siyosiy va iktisodiy barkarorlikka erishish murakkab vazifadir. I.A.K.arimov milliy mustakillik goyasining zarurlign tugrisida gapirar ekan, «uzining keiajagini kurmokchn bulgan xar kanday davlat yoxud jamiyat, albatta, uz milliy goyasiga suyanigshi va tayanishi kerak», deb ta'kidlaydi va milliy istiklol mafkurasining vazifasini kursatib, uning «...asl ma'nosi eskicha akidalardan xoli bulgan, mustakil va yangicha yaikrlovchi kishilami tarbiyalashdan iborat», deydi. Mustakillik goyasi va mafkurasining xalkimizga tugri yul kursatuvchi, uni birlashtiruvchi, buyuk maksadlar uchun b\tun kuchlarimizni uygunlashtiruvchi axamiyatini nazarda tutishni uktirdi. YAgona maksad, yagona goya bulmasa jamiyat inkirozga uchraydi, xalok buladi. Milliy istiklol goyasi Uzb-n Resp~~si kup millatli omilini saklab koiishi va unirivojlantirnshdek buyuk maksadni uzining adolatli, insonparvar xukukiy jamiyacht kurish yulidagi ustuvor yunalish, deb xisoblaydi. Uzb-ning bozor munosabatlariga asoslangan demokratik jamiyat kurish yulida iktisodiy, ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma'rifiy ishlarimizdagn barkarorlik mafkuraviy taxdidlarning olidini olishni muxim vazifa kilib kuyadi. SHu maksadda xachlkimizning an'anatariga, udumlariga, tiliga, diniga, ruxiyatiga asoslanib, kelajakka ishonch, mexr-okibat, insof, sabr-tOkat, adolat, ma'rifat tuygularini kishilar ongiga singdirish lozimdir. Milliy mustakillik goyasining eng muxim vazifapardan bin mustakilligimiz tayanchi va kelajagi bulgan yosh avlodni milliy guRUR. Vatanga sadokat ruxida tarbiyalashdan iborat. Mustakillik goyalariga e'tiborsizlik ogir okibatlarga olib kelishi mumkin.
   

1369790.

1. 
   Mehnatning dastlabki yirik taqsimoti, chorvachilik va dehqonchilikning shakllanishi. chorvachik va dehqonchilikningshakllanishi. Neolit-bu yangi tosh asridir. Bu muxim uzlashtirish xujaltgi dovridagi tabiatdan tayyorini olishdan ishlabchikarishga ziroat va chorvachilikka utish davridir. Markaziy Osiyoda neolit davri mil avv 6-4 mingyillikiar bilan belgilanadi. Neolit davridakabilalar utro kxaet tarziga utadi, doimiyyashash uchun manzWiar kura boshlaydi. Urug jamoasining karorgoxlari shakllanadi. Utro к xaet tarzi va mexnat kurollarining takomillashuvi jamoalarning termachilikdan dexkonchilikka, ovchilikdan chorvachilikka utishiga olib keladi, turli buyumlaryasam oladigan xunarmandchilikning rivoj topishiga asos buladi
   
2. 
   Arab xalifaligining paydo bo’lishi va uning bosqinchilik yurishlari.630 yil Arab xalifaligi tashkil topdi .Muxa mpmad (s.av) 632 yilda vafot etgach, turt xalifalar davrida islom dini butun Arabistonda tarkatildi.Bu turt xalifalar Abu Bakr, Umar, Usmon Ali davrlarida yagona markazlashgan arab davlati tashkil topdi.661 yilda taxtga Ummaviylar sulolasining kelishi xalifalikning istilochilik yurishlarini boshlab beradi.Arablar nafakat yevropaga, balki shark xalklari ustiga gorish boshlaydi.Ular Amudaryonnng yukori tarafnini «Movarounnaxr» deb atashardi.Bu suzning manosi, «daryoning narigi taklifi» degan manoni anglatgan.Arablarning ilk bor Movarounnaxrga yurishi 667 y Chigosniyonda boshladi.Keng boskinchilik yurishlari xalifa Maviya 1 davrida boshlaib, uning buyrugi bilan Ubaydullox ibn Ziyod Amudaryodan kechib utib, bostirib kiradi.Arablarning dastlabki yurishlari maxalliy xalkning xarbiy saloxiyatini sinab kurish boylik ortirish bulgan. Shunday kilib, VIIIasrning 20-yillariga kelib Movarounnaxrda arab xalifaligining siyosati urnatildi. Islom dini keng targib kilindi.Islom diniga uttanlar jon soligi juz’yadan ozod eti l adi. Sh u sabab maxalliy xalkning past tabaka vakillari kuprok islom dinini kabul kildi. Arablar islom bayrogi, ostida siyosat yuritar ekan, bu siyosat kammokkullik bilan amalga oshirildi.Shu sababdan arablar zulmiga karshi ozodlik xarakatlari tulkini vujudga keldi. Arablarning bosib olishi yangicha madaniyatni yaratdi. Arab tilining nufuzini ortib borishi, tufayli Urta Osiyo xalklarining madaniy xayotida arab tili kata axdmiyatni kasb etdi.Keyingi davrlar uchun arab tili va madannyati ulkan sivilizasiyaning yaratishga imkon berdi.
   
3. 
   XIX asrning 20-50-yillarida Podsho Rossiyasi bilan O'rta Osiyo xonliklari o'rtasida diplomatik va savdo-sotiq munosabatlari. Uzbek xonliklari urtasidagi munosabatlar oldinlari juda yaxshi bulib, bir-birlari bilan savdo alokalarini olib borganlar. Lekin keyinchalik xronliklar urtasida munosabatlar keskinlashib ktdi. Bularga xam uchala xonliklar xam uzlarini ustun kuyishi asosiy sababi gisoblanadi. CHunki, bu erda kim xukmron bulishi asosiy rol uynagan. YAna bir sababi, Rossiya xonliklarga urush ochganda, Xiva va Kukon xonliklari kelishisli yulnni tanlaganda, Buxoro xonligi urushish yulini taniagan edi. SHu tufayli xonliklar urtasida nizolar kelib chikkan
   

4. O'zbekistonda davlat arboblari va mahalliy ziyolilarning qatag'on qilinishi.. 20-30 yillarda musta b id tuz um ga karshi fikr bildirganlami ta'kib osti ga olish avj oldi.Ayni shu paytda «18 lar guruxi» «inogomovchilik», «kosimovchilik» kabi siyosiy ishlartukib chikarilgan edi. «18 lar guruxi» 1925 yil 19- noyabrda Samarkandda chikarilgan Uzbekiston KP (b) MKning plenumi yigilishi bir kun emas turt kun davom etadi.Buning asosiy sababi respublikadagi yukori ma'suliyatli vazifani egallab turgan 18 shaxening uz lavozimlaridan ketishi xakidagi arizasi buldi.Ular uz iste'folari sababini xususiy mulkni yukotish xisobiga utkazilgan er-suv isloxoti usullariganorozilik sifatida izoxlashadi. «Inogomovchilik» 1926-1931 yillarda mustabid tuzum tomonidan milliy raxbar va ziyolilarning katagon kilinishiga sabab bulgan uydirmalar «Inogomovchilik usha yillarda, UzSSR Maorif Xalk komissari vazifasini bajarib kelgan Raxim Inogomov (1902-1938) nomi bilan boglik yana bir guruxdanbiri bu «Kosimovchilik» guruxidir - 1929 yillarda milliy an'anaviy sud va xukuk soxasidagi kadriyatlarnn saklab kolish tarafdorlari bulgan vatanparvar ruxdagi xukukshunos mutaxassislarni mustabid sovet tuzumiga majourai buysundirish nulidagi (repressiya) katagon 1929-yilda UzSSR oliy sudining raisi Sa'dullo Kosimovning «kosimovchilik» deb nomlangan ishini kurib chikishi boshlandi.Xalk ta'limi tizimidagi maorifparvar ziyolilarga karshi olib borilgan kuvgin va katagonlarga xalk dushmanlari, chet El josuslari -A.Ikromov, F.Xujaev va boshkalar uzlarining maorif komissarligidagi odamlari» - Usmonov , Ruziev, Soronin, orkali xalk maorifiga katta ziyon etkazilgan degan buxtonlar asos kilib olindi.Ayni paytda istiklol va erk kuychilari, o'zbek xalkining mashxur yozuvchilaridan Fitrat, CHulpon,A.Kodiriy, U.Nosir Stalin istebdodining begunox kurboni buldil ar. Uzbekiston Prezidenti I.Karimov ta'kidlaganidek respublika NKVDsi «uchdiklan> tomonidan 1937-39 yillarda 41 mingdan ziyod kishi kamokka olinib, ulardan 6 ming 920tasi otib tashlangan edi.Millatning ilgor tarakkiyparvar ziyolilari katagon kilinishi okibatida xalkimiz ularning noyob asarlarini ukiuidan uzok vakt maxrum buldi.Siyosiy boshkarma organlari (OGPU) F.Xujaev, A.Ikromov, D.Manjara, S.Segizboev va boshkalar xususida "Sovetlarga karshi, kuporuvchanlik" uydirma ishlarini tukib chikdilar. Bular nazariy baxs va munzaralzrga uz pozitsiyalarini maxkarn turib, ximoya kiladigan xumatli va c'tiborli xalk etakchilaridan edi. Ular shaxsga engiiishning, yakka partiya zuravonligi ildiz otib ketishining xavfli ekanligini anik-ravshan tushunar edilar. Ular joylarda katta xukm utkaza oladigan bulnshlariga karamay, katagonlarning zurayib borishini tuxtatib kololmadilar. Partiya viloyat komitetlari sekretarlari D.Rizaev, X.Boltaev, gSHsroilov kabilar xam katgon kilindilar

5.O'zbekiston Respublikasida «Ta"lim to'g'risida»gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ning qabul qilinishi. Uzb-da «Ta'lim tutrisida»gi Konun va «Kadrlar tayerlash Milliy dasturi»ning kabul kilinishi va amatga oshirila borgayushgi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va ta'lim tugrisidagi konun 1997 yil 29 avgustda kabul kilindi. Kadrlardan samara olish uchun ulami tayerlashga mablag sarflash lozim. Agar biz xakikatdan xam kashshoklik va koloklik kishanlaridan kutulmokchi bulsak , yoshlarni tayyorlash bilan juda jiddiy ravishda shugullanishimiz zamonaviy kasbni 'nallaydi. Ularga yordam berishimiz kerak. Bu soxada xasisl;*:; yaramaydi. Xozirgi tarbiya masalasiga e'tibor kiimasak kelajak boy beriladi. Tarbiyadan xech narsani ayamaylik . Mustakkiligimizni birinchi yillarida Mustakki! Uzbekistonni ta'lim tugrisidagi birinchi konuni kabul kilindi. M az kur konun avvalo Uzbekistan ta'limida il rap I erishilgan muvafakiyatlarini saklab kol i sh ga xizmat kildi. Bu konun usha davr uchun judo zarur edi. Axir jamiyat konunsiz yashasa vujudga keladigan bushlikni bir tasavvur kiling. Ayniksa ta'lim soxasnda bunday xol juda salbiy okibatlarga olib kelishi sinalgan

698791.

1. 
   . Jahonda ilk davlatlar paydo bo’lishining asosiy omillari.Bizga ma’lumki jaxondagi dastlabki davlatlar bundan 6 ming yil ilgari paydo bulgan. Ular asosan Mesopotamiya va Misrda keynnchalik Xitoy, Xindiston va boshka mamlakatlarda paydo bo’ldi. Markaziy Osiyoda esa dastlabki davlatlar bundan 3 ming yil oldin paydo bulgan. Bular Katta Xorazm va Kadimgi Baktrriyadir. Bu xakda Avestoda va Erondagi Bexustun yozuvlarida xamda Yunon, Rim tarixchilarning asarlarida ma’lumotlar berilgan. Bizga ma’lumki kadimda ulkamizda Xorazmliklar, Baktriyaliklar, So’g’diylar, Sak va Massagetlar kuchmanchilik va chorvachilik bilan shugullanib kelishgan. Bu davlat axoliyey kuplab davlatlar bilan savdo alokalari urnatilgan. Baktriya xududiga xozirgi Kashkadaryo, Surxandaryo, Avgonistonning shimoliy kiyem i, va Tojikistonning djanubiy kismi uning markazi Baktr shaxri bulgan.
   
2. 
   Islom dinining yurtimizga yoyilishi. Arablar Movarounnaxrda urnatilgan siyosiy xokimiyatni mustaxkamlash uchun islom dinining targibotini axoli urtasida kengrok yoyishga aloxida e’tibor berdilar.Bir necha ma’jusiy dinlarga sig’inuvchi va e’tikodga kchli Movarounnaxrning axolisini uzul-kesil buysundirishda yagona dinga - Dini i slom ga birlashtirish xal kiluvchi axamiyat kasb etishini ular yaxshigina tushunardilar.Shu boisdan ular yerli axolining ma’naviy xayotida muxim urin tutgan otashparastliq Nasro,Moniy va bosh. Dinlaeni soxta dinlarda deb e’lon kildilar. Ayniksa Movarounnaxr axolisining asosiy dini xisoblanadigan otashparastlikga qarshi qattiq kurash olib bordilar.Ibodatxonalar vayron etilib, uning urniga jome mayejidlari bino kilindi.Usha davrda islom dinini qabul kilib, musulmon bulgan axoli Bakillari dastlabki yillarda Xirot va Jiz’ya soliklaridan etildi va ularga anna shunga imtiyozlar berildi.Islom ni kabul kilishdan bosh torttanlardan jonbosh soligi, jiz’ya undirib olingan.Soliklarni uz vakgida tulamagan km shil ar tutib olinib, buyinlariga «karzdor» deb yozilgan taxtaga osib kuyilardi.Bunday amaliy tadbirlar va choralar shubxasiz Movarounnaxr axoliyey orasida islom dinining tar kal i shita yordam beradi.Birok shunday bulsada, islomni kabul kilgan axolining kupchiligi nomigagina musulmon bulib, uzok vaktgacha pinxona uz din iva e’tikodiga sodikligiga kolaveradi.Endi arablarning u l kata islom dinini yoyilishining okibatlari xakida gapirganda, maxalliy axolining uzok davrdai beri davom etib kelayotgan urf-odati, din iva e’tikodi, umuman madaniyati poymal etilib, uning ma’naviy xayotnga kayta tiklab bulmas putur netkaziladi.Istilochilar Movarounnaxrning xamma joylaridz maxalliy din namoyandalarini, madaniyat, adabiyot va ilm axillarini kuvgin va katl kil adil ar. Maxalliy sugd yozuvida bitilgan dinniy va ma’rifiy kitoblarni, ilmiy asarlarni va knmmatli xujjatlarni xamda sanashlarni gulxanlarda yokib, yuk kilib tashlaydilar.Xulosa kilib shuni aytish mumkinki, Arab istilochilari ulkamizga salbiy okibatlar Bblan birga, ijobiy, samaraln ta’sir xam kildilar.Buni keyinchalik yuzaga kelgan Sharkdagi ilm-fan rivojida kurishimiz mumkin.Ya’ni Arab olamnda usha davrda ilm va fanga kata e’tibor berilgan va bu e’tibor Movarounnaxrni xam chetlab utmadi.Buni keyinchalik yetishib chikkan vatandosh allomalarimiz, misolida kursatilishimiz mumkin
   
3. 
   Podsho Rossiyasi tomonidan O'rta Osiyoga harbiy yurishlarning boshlanishi sabablari .XIX asrning 30-40 yillarida jaxonning yirik kolonial davlatlari tomonidan bulib olingan dunyoni kayta bulib olishga intilishlar natijasnda yuzaga kelgan ikki yirik mustamlakachi davlat - Angliya va Rossiya Markaziy Osiyodagi manfaatlari tuknashishiga oiib ke!di. 1847 y. Sirdaryoning ustki kismini bosib olish Raim istexkomini kurdi. Undan ksyin Sirdaryo buylab yukoriga kutarilib, 1853 y.da Кикщг xonligining yirik chegara kurgoni - Ok machitni (xoznrgi KizilUrda) bosib olib. 1854 y.da garbiy Sibir general-gubematorligi karamgidagi kushinlar Olma-Ota kishlogi okimida Vemiy istexkomini kurishi bilan o'zbek xonliklarini bosib olish uchun tayanch nuktalarini vjudga keltimb buldi. 1864 y. baxorida Sibir va Sirdaryo liniyalari birlashtirildi
   
4. 
   XX asrning 40-80 yillarda respublikaning madaniy hayoti. Urushdan keyingi yillarda xamUzbekistonda shurolar xukumati ma'orifni ulug davlatchilik siyosash manfaatlariga buysundirilgan xolda olib bordi. Bu siyosatni baynalmilalchilik va shaklan milliy, mazmunan sotsialistik deb a tal ga n shovinistik goyalar asosida amafga oshirdi. CHunki aynalmilalchilikka tashki shakl va tashvikot va targibot nuktai nazaridan xakikiy baynalmilalchilik goyasi berilgan bulsada, amalda shurolar xukumronligi davrida bu goya xar kanday milliylik va milliy manfaatni nazarga olmas, va bu goya tarafdorlariny katogon kilar edi. 1946-1990 yillarda Uzbekistonda xalk ta'limi rivojini kuyidagi rakamlar kursatadi: 1940-41 ukuv yilida Respublikada 5448 umumta'lim maktablari bulib ulardan 1 million 315 mint ukuvchi ta'lim olgan bulsa, 1987-1988 ukuv yilida 8111 umumta'lim maktablarida ukuvchilar soni 4 million 406 ming kishiga etdi, ya'ni taxminan 3,5 barobarga yakin kupaydi. 1990 yilda umumta'lim maktablari soni 9000mingga etdi. 1946-91 yillar mobaynida Urta maxsus va Oliy ta'lim tarmoklari xam rivojlandi. 1940-41 ukuv yilida Uzbekistonda 98 urta maxsus ukuv yurtlari mavjud bulsa, 87-88-ukuv yilida 248 tani tashkil etdi. Oliy ukuv yurtlari tarmogi xam usdi. Maktablar va oliy ukuv yurtlarida ukntiladngan fanlaming ukuv dasturlari Moskvada tayyorlanar va Uzbekistan sharoitiga moslashtirilardi. Va u batomom mustamlakachi shurolar manfaatiga xizmat kilar edi. SHurolar xukumati uzining mustamlaka ulkasi xneoblangan Uzbekistonda milliy mustakil davlat manfaati va lalablariga javob beradigan talim-tarbiya siyosatini olib bormadi. Asosiy e'tibor mustamlakachilarga tez obru keltiradigan rakamlar usuviga karatildi, ta'lim tarbiya jarayonining asosiy uzagini tashkil etuvchi uning mazmuni esa, mustamlakachilar manfaatiga xizmat kilardi. Milliy manfaat ikkinchi rejaga surildi, bu borada kam bulsada uz fikr xulosalariga ega bulgan maorif xodimlari katogon kilindilar.
   
5. 
   Samarqand: kecha, bugun, ertaga. Samarkand dunyoning kadimgi odamlari istikomat kilib kelayotgan shaxarlaridan bin bulib Evropa va Xitoshyni boglovchi Buyuk ipak yu-lidagi savdo-sotik shaxarlaridan biri xisoblanadi. U mil.aw VIII asrda yirik shaxar shaklida vujudga kelgan. Samarkand shaxrining kadimgi uzani Afrosiyob shaxarchasi xisoblanadi. U 1220 yilgacha aynan shu erda faoliyat kursatgan- Mugul boskinchilari 1220 yilning martida bu shaxami vayron kilgach u kariyib xaroba xolida kolib ketadi. Amir Temur 1370-yili samarkandni uz sattanatnning poytaxti kilib taniagan. Afrosiyobni kayta tiklashdan kura Janubiy tomonidan yangi shaxar barpo kilishni makul kuradi. ilmiy tadkikotlar XX asming 50-yiIlaridan boshlangan. 219gektarmaydonni egallagan shaxar kadimda turtta mustaxkam mudofaa devorlari bilanurab olingan. 1970 yilda nishonlangan 2500 yillik sana shacharning eng kadimgi kismidan emas balki ikkinchi va turtincbi mudofaaa devorlari orasidan topilgan arxeologik datillar asositda belgildangan edi. Afrosiyobning eng kadimgi kismi yani birinchi mudofaaa devori ichidagi maydjonda kazishmalar XX asming 80-yillarida boshlangan bulib mustakillik yillarida Uzbekiston-Fransiya kushma xatkdro ekspeditsiyaning faoliyati tufayli bu erda keng kulamda tadkikot olib borildi. Tadkikotchilarning kursatishicha bu mudofaa devori lfta Osiyoda eng kadimiy bulib u eramizdan avvalgi IX- VIII asrlarga oiyazir. Topilgan ashyoviy dalillardan na'muna olinib Fransiya ilmiy tadkikotlar markaziga karashli Jiv Syur- Ivst shaxridagi radioktiv Iabarotoriyada tadkik kilindi.. Laborotoriyadagi taxlillar bu ashyolar bundan 2750 yil ilgari yaratilganligini kursatgan. SHu tarika Samarkandga 2750 yil ilgari asos solinganligi isbotlandi.
   

6565792.

1. 
   «Avesto» kitobida qadimiy davlatchilik tariximizga oid ma’lumotlar. O’z mazmuni, mohiyatiga ko’ra yakkaxudolik, insonparvarlik, mehrshafqat, mehnatsevarlik, yurtparvarlik g’oyalarini tarannum etib, odamzod ahlini bunyodkorlik, yaratuvchilikka undagan muqaddas «Avesto» olis tariximizning asl durdona asarlari sirasiga kiradi1. «Avesto» kitobi mil. av. so’nggi ming yillik boshlari va o’rtalarida yashagan hududimizdagi qadimgi xalqlarning o’ziga xos turmush tarzi, xo’jalik mashg’uloti, ijtimoiy-madaniy hayoti, urf-odatlari-yu, marosimlari haqida ma’lumot beruvchi muhim tarixiy manbadir. Yurtboshimiz uqtirganidek: «Eng mo’’tabar, qadimgi qo’lyozmamiz «Avesto»ning yaratilganligiga 3000 yil bo’lyapti. Bu nodir kitob bundan 30 asr muqaddam ikki daryo oralig’ida, mana shu zaminda umrguzaronlik qilgan ajdodlarimizning biz avlodlarga qoldirgan ma’naviy, tarixiy merosidir. «Avesto» ayni zamonda bu qadim o’lkada buyuk davlat, buyuk ma’naviyat, buyuk madaniyat bo’lganidan guvohlik beruvchi tarixiy hujjatdirki, uni hech kim inkor eta olmaydi» . Modomiki, «Avesto» ona tariximizning muhim tarkibini tashkil etar ekan, bu noyob manba qachon, qaerda, kim tomonidan yaratilgan? Tarixiy manbalarni chuqur o’rganish, eng avvalo, «Avesto»da tilga olingan asosli jug’rofiy hududlar, yurtlar nomlarini, aholining mashg’ulot turlarini, urf-odatlarini, dafn marosimlarini sinchiklab o’rganish bu buyuk ta’limotning haqiqiy Vatani O’rta Osiyo o’lkasi, uning Xorazm vohasi ekanligini tasdiqlamoqda. «Avesto»da tilga olingan 16 ta yirik hududiy nomlarning ko’pchiligi ham O’rta Osiyoga taaluqlidir. Avval boshda «Avesto» 21 kitobdan iborat bo’lgan. Abu Rayhon Beruniyning «O’tmish xalqlardan qolgan yodgorliklar» kitobida ta’kidlanishicha, Eron podshohi Doro davrida «Avesto» to’liq holda 12 ming qora mol terisiga zarhal xarflar bilan bitilgan. Makedoniyalik Iskandarning Sharqqa istilosi davrida uning buyrug’i bilan zardo’shtiylik ibodatxonalari vayron qilinganidek, muqaddas «Avesto»ning 5 dan 3 qismi ham kuydirib yuborilgan.
   
2.