Mezolit (o’rta tosh) davri

131351812.

1. 
   Qadimgi Baqtriya davlati. Qadimgi Baqtriya haqida yozma va arxeologik ma‟lumotlar. Urta Osiyodagi ilk davlat uyushmalaridan Kdsimgi Baktriya davlatidir.Yeaktriyaliklarning yurti Surxon vodiysi, Afgonistonning shimoliy sharki, Tojikistonning janubiy xududlarida joylashib, turli yozma manbalarda Baxdi, Baktrish, Baktriyona, Baktriya, Baxli, Baxlika deb tilga olingan.Bronza davrndai ijtimoiy iktisodiy rivojlanish (Sopolli, Jarkuton, Oltintepa va boshkalar) keyingi davrlarda yanada jadallik bilan rivojlanadi. Natijada mil.avv.IX-VIII ayerlarda Baktriya xududida xarbiy axamiyatga ega bulgan siyosiy birlashmalar tashkil topali. Mil.avv.VIII-VII Kadimgi Baktriya davlati Sharkdagi kuchli davlatlardan biriga aylanadi.Ushbu jarayonni arxeologik va yozma manbalar maыgumotlari xam tuda tasdiklaydi. Ayrim tatdkikotchilarningfikrlariga Karaganda, bu davr Baktriya tarkibiga Margiyona va Sugdiyona xam (tarixiy madaniy viloyat sifatida) kirgan bulishi mumkin. Ma’lumotlarga Karaganda, Baktriyaning boyliklari kadim davrlardayok Shark davlatlarida mashxur edi. Buyuk Ipak yulidan ancha ilgariyok kadimgi yullarning Baktriya utganligi bejiz emas. Sunggi yillarda olib borilgan arxeolog tadkikotlar natijasida kadimgi Baktriya xududlaridagi manzilgoxdar va kuxna shaxarlar soni anchagina kupaydi. Davlatning poytaxti Baktra va Kiziltepa, Bandixon kabi kuplab yedgorliklardan topilgan kup sonli turli-tuman topilmalar bu xududlarda ijtimoiy-iktisodiy munosabatlar, shuningdek utrok va kuchmanchi axoli urtasida, xamda, Ya kii Shark va Old Osiyo bilan uzaro iktisodiy, madaniy alokalar gurkirab rivojlanganligidan dalolat beradi.
   
2. 
   Buxoro amirligining iqtisodiy hayoti. Amirlikdagi iqtisodiy ahvol va mulkiy munosabatlar o’rganilganda shunga amin bo’ldikki, iqtisodiy hayotda Buxoro amirligi axolisining katta qismi dehqonchilik bilan shug’ullangan. Yerning ko’p qismi davlatning qo’l ostida bo’lib, u «amloki podshohi» yoki «mulki sultoni» deb atalgan. Yerning 2-qismi odamlarning xususiy mulki hisoblanib, uning talay qismi boylarning qo’l ostida edi. Bunday yerlar «mulk yerlari» deb yurgizilgan. Erning 3-qismi masjid, madrasa va mozorlarni moddiy jihatdan ta’minlash maqsadida vaqf nomi bilan berilgan. Davlat yerlarining ma’lum qismi amirlar tomonidan xizmat ko’rsatgan nufuzli kishilarga umr bo’yi foydalanish uchunin’om qilingan. Bu xildagi yerlar «suyurg’ol» yoki «tanho» nomi bilan atalgan. Dehqonlar paxtachilik, ipakchilik, kanopchilik, polizchilik, sabzavotchilik, bog’dorchilik va chorvachilik bilan shug’ullanganlar. Minglab kishilarni qamrab olgan hunarmandchilik keng qo’lamda rivojlangan. Uning mahsulotlari ichki va tashqi bozorlarning muhim buyumlari sifatida juda qadrlangan. Qishda (1834 yili) Buxoroda bug’doyning bir botmoni 12—14 tanga miqdorida, kunjutning bir botmoni 18—19 tanga, arpa (javdar(i))ning bir botmoni10,5 tanga, no’xatning bir botmoni 20 tanga miqdorida sotilgan. Qarshi va Miyonkol hududlarida juda ko’p tamaki yetishtirilgan. Qarshi tamakisi eng yaxshi sifatli tamaki hisoblangan.Shuningdeq Buxoroda juda kattamikdorda uzum yetishtirilardi. Uzumning husayni, sohibi, toifi, ishburxoni, siyohi, kishmishnavlari ko’p. Mayiz qilishga e’tibor juda katta bo’lgan, soyada quritilgan kishmish—soyaki deyilgan. Oftobda kuritilgani esa oftobi deyilgan. Bundan tashqari Buxoroda bog’yaratishga katta e’tibor berilgan. O’rik, bodom, gilos, olcha, yovvoyi gilos, tog’ olchasi,pista, shaftoli, nok olxuri, olma, yong’oq, behi, anor hamda tutlarning katta-katta bog’lari mavjud bo’lib, ulardan ko’plab hosil olingan.
   
3. 
   XIX asrning 20-50-yillarida Podsho Rossiyasi bilan O'rta Osiyo xonliklari o'rtasida diplomatik va savdo-sotiq munosabatlari. Uzbek xonliklari urtasidagi munosabatlar oldinlari juda yaxshi bulib, bir-birlari bilan savdo alokalarini olib borganlar. Lekin keyinchalik xronliklar urtasida munosabatlar keskinlashib ktdi. Bularga xam uchala xonliklar xam uzlarini ustun kuyishi asosiy sababi gisoblanadi. CHunki, bu erda kim xukmron bulishi asosiy rol uynagan. YAna bir sababi, Rossiya xonliklarga urush ochganda, Xiva va Kukon xonliklari kelishisli yulnni tanlaganda, Buxoro xonligi urushish yulini taniagan edi. SHu tufayli xonliklar urtasida nizolar kelib chikkan
   
4. 
   O'zbekistonda Xotira va Qadrlash kuni, uning mohiyati va ahamiyati. 2 may kuni esa Berlin gamizoni taslim buldi. 9 mayda sovet kushinlarinn dushman kushinlarining CHexoslavakiyadagi sungga g\r}"xini tor-mor etdilar. SHu kuni Germaniyaning suzeiz taslim bulishi tugrisidagi bitim imzolandi. Uzok kutilgan galaba kuni etib keldi. Gitlerchilar Germaniyasi va ittifokchilariga karshi olib borilgan urush tutadi. Keyingina Uzbekistonnnng jangchilar i Moskvadan to Berlingacha bulgan kaxramona yulni bosib utdilar va nemis kushinlarining butunlay tor-mor etilishida katnashdilar. SHular orasida sovet tggifoki kaxramonlari Botir Davronovich Boboev, Tojiali Boboev, Solik Umarov, uchala darajadagi SHuxrat ordeni nishonlari Sayd Niyazov va boshka kupgina kishilar Uzbekistontig shon-sharafmi tarattan mardonavor jangchilar Sovet xalkining fashist davlatlari bloki ustidan kozongan galabash Sovet Ittifoki xaikigagina emas, balki butun insoniyatni fshistlar asorati xasridan xolos etgan alamshumul-tarixiy gaaabadir. Xozir xam oramizda frontdan kaytgan va mamlakat ichjarisida mexnat kilgan urush faxriylari yashab turibdi. Ular ya"tpning butun ogirliklarini uz elkalariga kutarib utkazgshlar va YAngi avlodlarning mangu minnatdorchiligiga sazovor %ldilar 9 may xalkimiz tarixida xotira va kadrlash kuni bulvs mangu iz koldirgan xozirgi kunda respublikamizda \rushta ketib kaytib kelmaganlar. Vatan uchun kur bon bulgan vatandoshlarimiz raxlarini xotirlab 9 may xotira vayaadrlash kunini nishonlaydi. SHu kuni urush faxriylarini jolidan xabarlashish, kabrlarini ziyorat kilish, xalkimizning evvalo xar birimnzning burchimizdir.
   
5. 
   . O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning "Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak" nomli asarining mazmun mohiyati. Tanqidiy tahli], qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik har bir rahbarni - bu Bosh vazir yoki uning o'rinbosarlari bo'ladimi, hukumat a'zosi yoki hududlar hokimi bo'ladimi, ular faoliyatining kundalik qoidasi bo'lib qolishi kerak. Endi har birimiz, eng avvalo, davlat boshqaruvi organlari rahbarlarining vazifasi - o'zimiz mas'ul bo'lgan soha va tarmoqda ishlarning ahvolini tanqidiy baholash asosida zimmamizga yuklatilgan vazifalami mas'uliyat bilan bajarishni ta'minlashdan iborat. Shunday davr keldi. Ana shu talabni, shuningdek, 2017-2021-villarda O'zbekistonni yanada rivojlantirish bo'vicha Harakat strateeivasi loyihasini keng muhokama qilish davomida kelib tushgan takliflarni inobatga olgan holda, 2017- yil uchun mo'ljallangan iqtisodiv va ijtimoiv dastuming o'n bitta eng muhim ustuvor vazifasini belgilashni taklifetaman. Ushbu ustuvor vazifalar bugungi majlisimiz bayonnomasi loyihasida ko'rsatilgan. Shu munosabat bilan Bosh vazir A.Aripovga ana shu yo'nalishlarni amalga oshirish bo'yicha o'zaro bog'liq chora-tadbirlar kompleksini bir oy muddatda taqdim etish topshiriladi. Eng asosiy ustuvor vazifa - «Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili» Davlat dasturini amalga oshirish, «Inson manfaatlari hamma narsadan ustun» degan olijanob g'oyani izchillik bilan hayotga tatbiq etishdan iborat. Aynan ana shu eng muhim vazifalar iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo'nalishlari va ustuvor vazifalariga jiddiy o'zgartirishlar kiritish uchun poydevor bo'lishi kerak. Buning uchun quyidagi vazifalami bajarishimiz lozim. Birinchi - fuqarolar bilan ochiq muloqotni yo'lga qo'yishning yangi samarali usul va mexanizmlarini tatbiq qilish, jumladan, barchadarajadagi hokimlar, prokuratura va ichki ishlar organlari rahbarlarining aholi oldida hisobot berish tizimini joriy etish kerak. O'ylaymanki, ana shu muhim ishda Qonunchilik palatasi va Senat qo'mitalari faol ishtirok etadi. Joriy yilning 1-fevralidan boshlab Qonunchilik palatasi Spikeri - Nuriddinjon Mo'ydinxonovich Ismoilov va Senat Raisi - Nig'matiila To'Iqinovich Yo'ldoshev ham joylarga chiqib, mavjud ahvolni shaxsan o'rganish asosida aholining eng muhim ehtiyojlarini haf etishda amaliy yordam ko'rsatishlari maqsadga muvofiqdir. Ikkinchi - O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi, har bir tuman va shahardagi Xalq qabulxonalari, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Virtual qabulxonasi faoliyatirti samarali tashkil etishni ta'minlash darkor. Ana shu ishlarning bosh maqsadi - fuqarolarning qonuniy murojaatlarini qisqa muddatda sinchiklab ko'rib chiqishni va hal etishni ta'minlashdir. Gu borada raqamlar va silliq hisobotlarning orqasidan quvib, navbatdagi kampaniyabozlikni uyushtirish kerak emas
   

135135813.

1. 
   Ahamoniylar davlatining paydo bo‟lishi va ularning O’rta Osiyo davlatlarini bosib olishi. Mil. av. VI asr o’rtalarida Axomaniylar davlati (mil. av. 558-330 yillar) qisqa davr ichida qadimgi fors podshohlari xonadoni – axomaniylar vakili Kir II asos solgan. Hind daryosidan Egey va O’rta dengizgacha bo’lgan oraliqdagi Osiyo mamlakatlarini, shuningdek Misr, Liviya va bolqon yarim orolining bir qismini bosib oladi. Kir II O’rta Osiyo erlariga yurish qilishga maxsus tayyorgarlik ko’radi. Kirning O’rta Osiyoga harbiy yurishlari mil. av. 545-539 yillarga to’g’ri keladi. Kir II ning O’rta Osiyo hududlariga ikkinchi yurishi mil. av. 539-530 yillarni o’z ichiga oladi. O’rta Osiyoning tabiatan erksevar, yurtparvar xalqlari, qavm-qabilalari ahomaniylarga bo’ysunmaslik uchun o’z ona zamini, diyorini himoya qilib mardonavor kurash olib borganlar. Bu esa Kir II ni qayta-qayta bu hududga katta qo’shin bilan bostirib kelishga majbur etgan. Ahomaniylar podshosining yurishiga doir bir qator ishonchli ma’lumotlar Yunon va Rim mualliflaridan Gerodot, Yustin, Strabonlarning yozuvlarida ko’p uchraydi. Kirning massagetlar yurtiga bostirib borishi, Eron shohi bilan massagetlar malikasi, mard va jasur ayol To’maris o’rtasidagi munosabatlar, ularning o’zaro urushi, uning yakunlariga oid Gerodot ma’lumotlari alohida e’tiborga loyiqdir.
   
2. 
   Xiva xonligining Rossiya bilan aloqalari Shoxniyoz xonlik makomiga ega bulgach, uz xomiysidan yuz ugirib, mustaxkam tayanch kidirnb, Rossiya xukmdori Petr 1ga xat yullab, Xnvani Rossiya tarkibiga kushib olnshni suraydi.Sharkda ta’sir utkazishni maksad kilib kuygan rus podshosi 1703 yilda Xivaning Rossiya xududida kushib olingani xakida yorlik junatdi.Lekin 1702-1715 yillarda xonlik kilgan Arab Muxammad bunga axamiyat bermadi.Bu rus podshosining Urta Osiyoga e’tiborini karatdi, xolos.U Xiva xonligini rasman tobe kilish maksadida Aleksandr - Bekovich -Cherkasskiy raxbarligida Xivaga xarbiy ekspedisiya tayyorladi.Arab Muxammad va uning vorisi Shergoziyxon (1715-1728) davrida xonlikdagi siyosiy nizolar mamlakatning iktisodini xam izdan chikardi.Shergozixon olti ming rus askari Bilan 1717 yilda xonlik xududiga kirib kolgan rus xarbiy ekspedisiyasini yaxshi kutib oldi.Uning maslaxati Bilan Belovich - Chernasskiy kushinlarini 3 ga bulib jonlashtirdi.Kulay vaziyatdan foydalangan xivatiklar rus kushinlarini butunlay kirib tashlashdi. Natijada rus xarbiy ekspednsiyasi samarasiz yakunlandi.
   
3. 
   Kaufmanning Buxoroga yurishi Samarqandning zabt etilishi. Bizga ma'Iumki CHor Rossiyasi Toshkent, Xujand, Jizzaxni bosib olgach asosiy yurishni Samarkandga boshladi. Bu yurish 1868 yil I CHuponota tepaligida bulib ugadi. Bu joyda Amir Muzaffar bilan Fon Kaufman uchrashadi. 1868 yili 1 - mayda Samarkand olinadi. SHundan keyin, 1864 y. 22 sentyabrida CHimkent, 1865 y, Toshkent, 1866 y. Xujand va Jizzax -bosib olinib, barcha bosib olingan erlar birlashtirilib, 1867 y. Turkiston general- gubernatorligi va xarbiy okrugi tashkil kilindi. 1868 y. general-gubemator kilib tayinlangan Kaufman Buxoro amirligiga karshi uruslini davom ettirib, shu yili Samarkand va Kattakurgonni egaliadi, amir kushinlarini Zirabulok dashtlarida maglubiyatta uchratdi. 1868 y.ning 23 iyunida Buxoro va Rossiya urtasida sulx shartnomasi tuzilib, Rossiya kushinlari tomonidan bosib olingan erlar Turkiston general-gubernatorligining Zarafshon okrugiga kiritildi.
   
4. 
   Rossiyada 1917 yil fevral burjna - demokratik inqilobi, uning o'lkamizga ta"siri. 1917 yilning boshida Sankt-Peterburgda bulib ulgan vokualar ta'sirida Turkistonda xam yangi jamiyatni shakllantirish uchun xarakatlar boshlanib ketdi. Turkiston ijtimoiy-siyosiy xayotida asosiy masala muxtoriyat makomini olishdan iborat buldi. Bu goyalami il gari surishda Turkiston jadidlari katta rol uynadilar. CHunki bu vaktga kelib ushbu xarakat ma'rifatchilikdan siyosiy xarakat darajasigacha allakachon kutarilgan edi. 1917 yilning uzidayok Bututurkiston musulmonlarining turt marotaba kurultoyi utkazildi. Ularda Turkiston muxtoriyati tashkil etish goyasi ilgari surilgan edi. 1917 yil mart oyida tashkil topgan "SHuroy Islomiya" jamiyat atrofida birlashgan jadidchilar xam kelajakda Rossiyada tashkil kilinadigan federativ-demokratik respublika tarkibida Turkiston muxtor jumxuriyatini barpo etishdan iborat edi. 1917 yilning dastlabki oylarida muxtoriyat tizimi xakida ochik suzlashlar bulmadi. CHunki bu mavzu fakat Markaziy SHuro doirasida kilinar edi. 1917 yil may oyining boshida Moskvada bulib utgan 1 Butunrossiya umummusulmon s'ezdidan keyin muxtoriyat masalasi kun tartibiga faolrok kuyila boshlandi. SHaxarning xamma daxalaridan kup knshilik organ saylanib, bu organni "SHuron islomiya" deb atashga karor kilindi. 14 martda bulib utgan yigilishida "SHuroy IslonV'ning 15 kishi dan iborat rayosati tuzildi. Uning xayatiga Abdurauf Fitrat, Munavvar Kori, Ubaydulla Xujaev va b. kirdi. 1917 yil nyun oyida rouxoniylar va ulaming tarafdorlari "SHuroy Islomiya" tashkilotidan chikib, "SHuroy ulamo" deb atalmish tashkilot tuzishlariiii bilan ifodalandi. "Ulamochilar" bilan "SHuroy islomchilar" urtasidagi uzok va kizgin baxslarga karamay, s'ezd kelishish yullarini topishga muvaffak buldi. "SHuroy Isiom", "Turon", "SHuroy Ulamo" va boshkalarni birlashtirish yuli bilan butun Turkiston va Kozogiston uchun umumiy bulgan "Ittifoki rauslimin" degan siyosiy partiya tuzishga karor kilindi. Turkiston musulmonlarining birinchi partiyasi, ya'ni "Turk odami markaziy federalist firkasi" xam mana shu siyosiy masalalarga uz munosabatini belgilab berdi.
   

5. 2018 yil 28 dekabrda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojatnomasida iqtisodiyotning asosiy tarmoqlari va uni liberallashtirish to'g'risida. iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirishga yo'naltirilgan makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o'sish sur'atlarini saqlab qolish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, qishloq xo'jaligini modemizatsiya qilish va jadai rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish bo'yicha institutsional va tarkibiy islohotiami davom ettirish, xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag'batlantirish, hududlar, tuman va shaharlami kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiy ettirish, investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlari va hududiariga xorijiy sarmoyalami faol jalb etish; 294. 2018 yil 28 dekabrda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojatnomasida ijtimoiy hayotni rivojlantirish masalalari to'g'risida. Ijtimoiy sohani rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari

4.1. Aholi bandligi va real daromadlarini izchil oshirish:

• 
  aholining real piil daromadlarini va xarid qobiliyatini oshirish, kam ta'minlangan oilalar sonini va aholining daromadlari bo'yicha farqianish darajasini yanada kamaytirish;
  
• 
  budjet muassasalari xodimlarining ish haqi, pensiya, stipendiya va ijtimoiy nafaqalar hajmini inflyatsiya sur'atlaridan yuqori miqdorda bosqichma-bosqich oshirish;
  
• 
  yangi ish o'rinlari yaratish hamda aholining, eng avvalo, o'rta maxsus va oliy o'quv muassasalari bitiruvchilari bandligini ta'minlash, mehnat bozori infratuzilmasinmg mutanosib rivojlanishini ta'minlash, ishsizlik darajasini kamaytirish;
  
• 
  mehnatga layoqatli aholining mehnat va tadbirkorlik faolligini to'liq amalga uchun sharoitlar yaratish, ishchi kuchi sifatini yuksaltirish, ishga joylashtirisliga muhtoj sliaxslarni kasbga tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini kengaytirish.
  

4.2. Aholini ijtimoiy himoya qilish va sog'Iiqni saqlash tizimini takomillashtirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish aholiga majburiy ijtimoiy kafolatlarni ta'minlash, aholining ehtiyojmand qatlamlarini ijtimoiy himoyalashni kuchaytirish hamda keksalar va imkoniyati cheklangan shaxslarni davlat tomonidan qoMlab-quvvatlash, ijtimoiy xizmat ko'rsatishni yaxshilash, aholiga ijtimoiy xizmatlar ko'rsatishda davlat-xususiy sherikligini rivojlantirish;

sog'Iiqni saqlash sohasini, eng awalo, uning aholiga tibbiy va ijtimoiy-tibbiy xizmat ko'rsatish qulayligi hamda sifatini oshirishga qaratilgan dastlabki bo'g'inini, tez va shoshilinch tibbiy yordam tizimini yanada isloh qilish, aholi o'rtasida sog'lom turmush tarzini shakllantirish, tibbiyot muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash;

oila salomatligini mustahkamlash, onalik va bolalikni muhofaza qilish, onalar va bolalarning sifatli tibbiy xizmatdan foydalanishni kengaytirish, ularga ixtisoslaslitirilgan va yuqori texnologiyalarga asoslangan tibbiy yordam ko'rsatish, chaqaloqlar va bolalar o'limini kamaytirish bo'yicha kompleks chora-tadbirlarni yanada keng amalga oshirish;

xottn-qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, ularni davlat va jamiyat boshqaruvidagi o'mini kuchaytirish, xotin-qizlar, kasb-hunarkolleji bitiruvchi qizlarining bandligini ta'minlash, ularni tadbirkorlik faoliyatiga keng jalb etish, oila asoslarini yanada mustahkamlash;

pensionerlar, nogiron, yolg'iz keksalar, aholining boshqa ehtiyojmand toifalarining toiaqonli hayot faoliyatini ta'minlash uchun ularga tibbiy-ijtimoiy yordam ko'rsatish tizimini yanada rivojlantirish va takomillashtirish;

farmatsevtika sanoatini yanada rivojlantirish, aholi va tibbiyot muassasalarining arzon, sifatli dori vositalari va tibbiyot buyumlari bilan ta'minlanishini yaxshilash, dori-darmonlar narxlarining asossiz o'sishiga yo'I qo'ymaslik bo'yicha chora-tadbirlami amalga oshirish;

aholi o'rtasida kasallanish ko'rsatkichlari pasayishini va umr uzayishini ta'minlash.

13513814.

1. 
   Aleksandr Makedonskiy imperiyasining parchalanishi. Salavkiylar sulolasi.Iskandar o’zining vorisini rasmiy jihatdan tayinlashga ulgurmadi, bu uning lashkarboshilari o’rtasida Iskandar merosi uchun uzoq kurashga olib keldi. Bu kurash bir necha o’n yillarga cho’zilib, juda ko’p qon to’kishlarga olib keldi. Iskandarning o’limi vaqtida makedon taxtiga qonuniyda’vogarlar yo’q edi: Iskandarning xotini so’g’d malikasi Roksana hali homilador edi. Pergamda Iskandarga asir tushgan fors satrapi Artabazning qizi Barsinadan 4 yoshli noqonuniy o’g’li Gerakl qolgan edi. Taxtga Filipp II ning noqonuniy o’g’li aqli zaif Arridey ham da’vo qilishi mumkin edi. Makedoniyada Iskandarning yaqinlari Roksana agar o’g’il tuqsa uni podsho deb e’lon qilish, uning go’dakligi davrida hokimiyatni tajribali sarkarda Perdikka boshchigidagi davlat kengashiga topshirish kerak deb hisobladilar. Harbiy boshliqlar va saroy ayonlarining boshqa bir guruh Arridey nomzodini yo’qlab chiqdilar. Obro’li lashkarboshi Nearx makedon taxtiga birdan-bir da’vogar Gerakl bo’lishi mumkin deb hisobladi. Iskandarning safdoshi, lashkarboshi Ptolemey boshchiligidagi yana bir guruh podshoni saylash kerak emas, chunki Iskandarni o’g’illarining onalari Sharq ayollari, uning asiralaridir, oqibatda bunday da’vogarlarni taxtga chiqarish hamma vaqt noqonuniy bo’ladi deb hisobladilar. Taxt vorisi to’g’risidagi munozaralar natijasida Perdikka regentligi bilan Filipp II ning noqonuniy o’g’li Arrideyni podsho deb e’lon qilish bilan tugadi. Xuddi shu vaqtda Iskandarning bevasi Roksana o’g’il tug’di va unga Iskandar deb nom qo’yildi. Makedon taxtiga birdaniga Arridey Filipp III nomi bilan Roksananing o’g’li Aleksandr IV nomi bilan podsho deb e’lon qilindi. Osiyodagi qo’shinlar qo’mondonligini o’ziga olgan Perdikka yana regent etib tayinlandi, shunday qilib u Iskandar davlatining amaldagi hokimiga aylandi. Iskandarning vafotidan keyin amalda yagona davlatning oliy hokimi bo’lgan Perdikka Bobilda makedon podshosining eng yaqinlari o’rtasida satrapliklarni taqsimlagan edi. Yunoniston va Makedoniya Antipatrga, Frakiya Lisimaxga, Misr- Pitolomeyga, Kappadokiya va Paflagoniya-Yevmenga, Gellesfont Frigiyasi- Leonardga, Buyuk Frigiya- Antigonga, SuriyaLaomedontga, Midiya-Pifonga berildi. Barcha yangi saylangan hokimlar o’z qo’shinlari bilan o’z mulklariga jo’nab ketdilar. Iskandarning aynan ana shu sobiq safdoshlari (diadoxlar) Iskandar merosi uchun qonli kurashni boshladilar.
   
2. 
   Eftaliylar davrida ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayot.Mamlakatimiz xududida ilk urta ayerlar davrida tashkil topgan yirik davlatlardan dastlabkisi Eftaziylar davlatidir. "Eftal" suzi eftalimylar shoxi Vaxiunvor Eftalon nomi bilan boglik. U 457 yildan e’tiboran Choganiyon, Toxariston va Badaxshonni xam uziga buysundirib Urta Osiyoda katta davlatga asos soldi. Bundan taxlikaga tushgan Erom shoxi Peroz eftaliylarga karshi uch marta yurish kilgan va u uch marta tor-mor keltirilgan. Eftaliylar Marv, Kobul .Ishjob vodiysi Karashar, Kuchu, Kashkar va Xutoshsh egallaydilar. Eron uzok yillar eftaliylarga xiroj tulab turgan. Fakat 563-567 yy.da turk xokoni Silsnvul tomonidan bernlgan zarbadan sung eftaliylar inkiroz sari yuzlandilar va turk xokoni ta’siriga tushib koldilar. Dexkonchiliq chorvachiliq xunarmandchilik. Ja.miyatda yer egaligi munosabatlari shakllana boshlangan bulsada, kul mexnatidan foydalanish davom ettan. Oliy tabaka vakillarija xatto patriarxal tuzum koldiklari (kupxotinlilik) xukm surgan. Eski tartibdagi shaxarlar urniga shaxar-kal’alar karor topgan. Eron-Vizantiya, Xitoy, Xindiston bilan savdo. Sugd tilidan keng foydalangan. Madaniyat yukori darajada.
   
3. 
   1898-yilgi Andijon qo’zg’oloni va uning ahamiyati Чоризмнинг Туркистон халкларига нисбатан юргазган мустамлакачилик, улуг давлатчилик ва шовинистик сиёсати албатта конуний суратда махаллий ахолининг уз миллий озродлиги, эрки ва инсоний хак-хукукларини химоя кнлиш учун мукаддас жангга отлантирди. Чоризм томонидан асоратга солинган, мустамлака килннган халклар дастлабки кунлардан бошлаб, Уз миллий мустакилликлари, озодликлари ва эрклар учун мукаддас курашга отландилар: 1868 й. Самарканд мудофааси ва Еухоро амириги Бухоро шахри, Шахрисабз беклигидаги харакатлар; 1870 й. Мангишлок киргизларининг исйнлари; 1871 й. Эшон Эшмухаммад бошчилигидаги Сирдаре' вилоятида чикишлар юз берди; 1871 й. Фаргонада Етимхон к^зг.; 1872 й. Чирчикаа исён булди: 1873-1876 йй. Пулатхон бошчилигидаги Кукон хонлигида кузголон. 1892 й. Тошкент кузг.; 1898 й. Андижонда Дукчи Эшон к^зг; 1899 Й. Сирдаре" вил. Харакатлар ва бошк. Ана шулар жумласидандир. 1887-1897 Йй. Мобайнида жами булиб Фаргона, Самарканд ва Сирдареда мустамлакачилар идораларига карши 663 марта хужум булган.
   
4. 
   1917-1920 yillarda Xiva xonligida ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy vaziyat. Eskilik bilan yangiliq mutaasiblik bilan tarkkiyparvarlik urtasidagi kurash Buxoroda xam XX asrning boshlarida jadidchilikni yuza ga keltirdi. 1917 yiilga kelib esa u faol ijtimoiy-siyosiy va demokratik kuch ga aylandi. !E buxoroliklar» firkasi paydo buldi. Abduvoxid Burxonov, Usmon Xujaev, muso Saidjonov, Abdurauf Fitrat, Ota Xujaev, Mukomil Burxonov, Fayzulla Xujaev, Sadrijddin Ayniy bu firkaning faollaridan edilar Uning dastlabki faoliyati davlat boshkaruvi va ег-suv isloxotini utkazi xarakatidan boshlandi. Ular amir xukmroshshginn evropacha konstitutsiyaviy monarxiya bilan aldmashtirmokchi edilar. «YOsh xivatnklar» tashkiloti 1917 yil Xitva jadndlarining sul kanotidan ajralib chikdi. Uning tashkilotchi va asoschilari Xusaynbek Matmurodov, Boboxun Salimov, Polvonniyoz Xojn YUsupov, Mulla Jumaniez Sultonmrodov va b. Edilar. Ular rus podshosi istibdodi bilan uygunlashgan mustabid xon zulmi, mutaassibliq xurofot, xi!ma-xil soliklarning kupligidan azoblanaetgan xal kii erkin va farovon turmushga olib chikish, Vatanni iktisodiy va madanbiy arakkiy ettirish yulnda bosh kotirdilar va demokratik isioxotlar utkazish, mamlakatda adolatli xaetni yulga kuyishda xon xokimiyatiga muxolifatda buldilar. Bu muxolifat tarakkiylarvarlar, asosan, xonlikdagi yirik ulamo va amaldorlardan iborat buldi. «YOsh buxorolikldar» va «YOsh xivaliklar» ijtimoiy-iktisodiy tarakkiyot darajasi takozosiga kura xalk ommasi urasida mustaxkam tayanch bazaga emas edilar. Ular uzlariga ittifokchilami chetdan izladilar va rossiya timsolida amir va xon zulmidan ozod buiish mumkin, dgan fikrga borib, katga siyosiy xatoga yul kuydilar
   
5. 
   O'zbekiston Respublikasining «Davlat tili haqida»gi qonunnini qabul qilinishi. (I.A. Karimovning «O'zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida» kitobi asosida).. 80-yillarning urtalariga kelib SSSRning parchalanishiga real ob'ektiv xakikatga aylanib koldi. Bujarayonni о'гЬек tili ga davlat makomn berilishi ayniksa tezlatib yubordi. 1989 yil 21 oktyabrda Uzbekiston Oliy Sovetining XI sessiyasi «Uzbekiston SSSRning davlat tili xakida gi koiuni kabul kilindi. Ushbu konunning kabul kilinishi o'zbek xalkining madaniy-ma'naviy va siyosiy xayotida ruy bergan goyat muxim vokea buldi». Konun u^Azbek tili va madaniyatining rivojlanishi imkon yaratdi. SHu bilan birga unda boshka tillarning rivojlanishi imkoniyatlari xam belgilab berildi. Konunning 26-moddasida Uzbekistonda yashovchi barcha millatlar milliy-madaniy markazi tuzish xukukiga egadir deb yozilgan. Xozir bizda 80 dan ortik milliy-madaniy markazlar bor.