Xodimning mehnat faoliyatini tasdiqdovchi asosiy hujjat mehnat daftarchasidir Amaldagi mehnat kodeksiga binoan, ish beruvchi korxona besh kundan ortiq ishlagan barcha xodimlarga mehnat daftarchasini yuritishi shart (o’rindoshlik asosida ishlovchilar bundan mustasno). Mehnat shartnomasini bekor qilish asoslari (sabablari) mehnat daftarchasiga yozilmaydi.
Mehnat kodeksiga ko’ra, mexnat shartmomasini bekor qilish uchun yana bir asos bo’lishi mumkin. Chunonchi, dastlabki sinov natijasi qoniqarsiz bo’lsa (ishga qabul qilishda dastlabki sinov muddati belgilangan hollarda), ish beruv-chi xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasini xodimlarning korxonadagi va-killik organlarining roziligini olmasdan va ishdan bo’shatish nafaqasini tula-masdan turib ham bekor qilishga haqqi bo’ladi.
Mehnat kodeksiga ko’ra, mexnat shartmomasini bekor qilish uchun yana bir asos bo’lishi mumkin. Chunonchi, dastlabki sinov natijasi qoniqarsiz bo’lsa (ishga qabul qilishda dastlabki sinov muddati belgilangan hollarda), ish beruv-chi xodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasini xodimlarning korxonadagi va-killik organlarining roziligini olmasdan va ishdan bo’shatish nafaqasini tula-masdan turib ham bekor qilishga haqqi bo’ladi.
Mehnat kodeksining 97-moddasiga asosan, mehnat shartnomasi quyidagi asoslarga ko’ra bekor qilinishi mumkin: 1) taraflarning kelishuviga ko’ra (ushbu asosga binoan mehnat shartnomasining barcha turlari istalgan vaqgda bekor qilinish mumkin);
2) taraflardan birining tashabbusi bilan;
3) muddatning tugashi bilan;
4) taraflar ixtiyoriga bog’liq bo’lmagan holatlarga ko’ra;
5) mexnat shartnomasida nazarda tutiltan asoslarga ko’ra;
6) yangi muddatta saylanmaganligi (tanlov bo’yicha o’tmaganligi) yoxud saylanishda (tanlovda) qatnashishni rad etganligi munosabati bilan.
Mehnat shartnomasi yoki unga qo’shimcha ravishda tuzilgan yozma shakldagi kelishuvda, shuningdek jamoa shartnomasida mehnat shartnomasi taraflarining moddiy javobgarligi aniqlashtirib qo’yilishi mumkin. Bunda shartnoma bo’yicha ish beruvchining hodim oldidagi javobgarligi ushbu kodeksda nazarda tutilganidan kam, hodimning ish beruvchi oldidagi javobgarligi esa nazarda tutilganidan ko’p bo’lmasligi kerak.
Mustaqillik davrida ishlab chiqilgan mehnat qonunchiligida ish vaqti tushunchasiga ham katta e’tibor qaratildi. Ish vaqti xalqaro inson huquqlari me’yorlariga muvofiqlashtirildi. Xususan, Mehnat kodeksining 115-moddasiga asosan xodim uchun ish vaqtining normal muddati haftasiga qirq soatdan oshmasligi, olti kunlik ish haftasida har kungi ishning muddati yetti soatdan ortib ketmasligi lozimligi belgilandi.