Mexanizatsiyalash muhandislari instituti «fizika va kimyo» kafedrasi

 
8 
- 
rasm
.
Ob
„
yekt fokus nuqtaga qo‘yilgan. Tasvir ko‘zguning orqa tomonida 
hosil bo‘ladi
Yechim: 
(a) Shunday qilib 
, ob„yekt esa ko„zgu va fokus nuqta 
orasida joylashgan. 8 - rasmda ko„rsatilgan ob„yektning uchidan uchta nur chiqaramiz. 1 
- nur ob„yektimizninng yuqori qismidan chiqib bosh optik o„qqa parallel ravishda 
ko„zguga tomon yo„naltiriladi va qaytib 
nuqtadan o„tadi. 2 - nur 
nuqtadan 
o„tmaydi; u ko„zguga ham ixtiyoriy tushmaydi, balki 2 - nurning boshi 
nuqtadan 
boshlanib (8
 - rasm
dagi shtrixli nur), ob„yektning yuqorisidan ko„zguga tushadi va bosh 
optik o„qqa parallel qaytadi. 3-nur ko„zgu sirtiga perpendikular tushib, xuddi shu 
yo„nalishda qaytadi. Nurlar ko`zgudan qaytib yo`yilib ketadi va hech qachon bitta 
nuqtada uchrashmaydi. Nurlarning davomlari ko„zguning orqasidagi bitta nuqtada 
uchrashadi (shtrix chiziqlar). Bu nuqta strelka tasvirining uchida joylashadi. Shunday 
qilib, tasvir ko„zguning orqasida hosil bo„ladi va mavhum bo„ladi. 
(
b
) Biz 
ekanligini bilgan holda,
ni topamiz: 
Demak, 
. Minus ishora diagrammada k‟rganimizdek, tasvir ko„zguning 
orqa 
tomonida 
ekanligini 
bildiradi. 
Kattalashtirish 
esa 
ga teng bo„ladi. Demak, tasvir ob„yektga 

---

164 
qaraganda 3.00 marta kattaroq ekan. Musbat ishora nur diagrammasiga muvofiq, tasvir 
(xuddi ob„yekt kabi) tog„ri ko„rinishini bildiradi [1]. 
5
– Masala.
Ko‟lning qirg‟og‟ida turgan odam, ko‟l tubidagi toshga qarab turibdi. 
Tosh 1 metr chuqurlikda turibdi. Agar, ko‟zga tushayotgan nur bilan suv sirtiga 
o‟tkazilgan tik orasidagi burchak 60
0
bo‟lsa, toshning yotgan joyi, suv sirtidan qanday 
chuqurlikda bo‟lib ko‟rinadi. Suvni sindirish ko‟rsatkichi n=1,33 ga teng. 
Berilgan: 
h = 1m 
n = 1,33 

= 60
o 
Topish kerak: H
‟
-? 
Yechilishi: Bizga ma‟lumki-nur, suv, havo chegarasida 
sinadi, lekin ko‟z, bu siniqlikni sezmaydi. Shuning uchun 
jism siljiganga o‟xshab ko‟rinadi. Jismni tasvirini hosil 
qilish uchun, kamida ikkita nur zarur, shu nurlar ko‟zda 
kesishib tasvirni hosil qiladi ( 9-rasm). 
Masalan, A nuqtada tosh yotibdi, undan ikkita nur 

burchak ostida tarqalmoqda, suv 
havo chegarasiga 

va 

+

burchak ostida tushadi 
va havoga 

va 

+

burchak ostida chiqadi. Lekin, toshni ko‟rib turgan odam 
ko‟ziga tosh A nuqtada emas, A