Mexanizatsiyalash muhandislari instituti «fizika va kimyo» kafedrasi

3 – Masala [1]
. 
Botiq ko‘zguda tasvir hosil qilish.
7 
- 
rasm.
Ko‘zgu tenglamasini keltirib chiqarish diagrammasi. Bunda, biz 
ko‘zguning o‘lchami uning egrilik radiusidan kichik deb hisoblaymiz. 
Balandligi 1.5
sm
bo„lgan ob„yekt egrilik radiusi 30.0
sm
bo„lgan botiq ko„zgudan 
20.0
sm
masofaga joylashtirildi. Tasvirning (a) joylashgan nuqtasini va (b) uning bo„yini 
aniqlang.

---

162 
Yondoshuv. 
Biz ko„zguning egrilik radiusidan uning fokus masofasini aniqlaymiz, 
f=r/
2
. Nur diagrammasi xuddi 7- rasmdagidek bo„ladi, ob„yekt ham xuddi 
shundagidek 
va 
orasida joylashgan. Tasvirning joylashgan nuqtasi va bo`yi va
- ifodalardan foydalanib topiladi.
Yechim.
7–rasmga asosan, biz quyidagilarga ega bo„lamiz: 
, 
, va 
. 
(a)
Ko„zguning ifodasini o„zgartirib, ya‟ni har ikki tarafidan chiqarib 
olamiz: 
Bundan 
Tasvir ko„zguning oldida ob„yekt 
bilan bir tomonda joylashganligi uchun qiymati musbat bo„ladi.
(
b
) 3 ifodadan kattalashtirish qiymatini keltirib chiqaramiz: 
 
Tasvirning o„lchami va balandligi ob„yektga qaraganda 3 marta kattaroq 
bo„lishini bildiradi.
7 - rasmda ko„rsatilganidek, minus ishora tasvir to„ntarilganini bildiradi. 
4–Masala. 
Ob
„
yekt botiq ko‘zguning fokus nuqtasi va ko‘zguning optik o‘qi 
orasida joylashgan.
 
Balandligi bo„lgan ob„yekt egrilik radiusi 
bo„lgan botiq 
ko„zguning 
nuqtasidan 
masofaga qo„yilgan. (a) Tasvir joylashuvini 
aniqlash uchun nur diagrammasini chizing. (b) Analitik (tahliliy) usulda tasvirning 
joylashgan nuqtasini va kattalashtirishini aniqlang. 
Yondoshuv: 8
- rasmdagidek nurlardan foydalanib nur diagrammasini chizamiz. 
Analitik yechim uchun (69.1), (69.2) va (69.3) ifodalarni qo„llaymiz. 

---

163