Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I

Hajmiga ko‘ra tushuncha turlari
Misollar
Yakka  tushunchaning 
hajmida  bit­
ta predmet fikr qilinadi.
« 0 ‘zbekiston 
Respublikasi»,
 
«Ko‘kaldosh madrasasi».
Umumiy  tushunchalar 
predmet-
 
lar  guruhini  aks  ettiradi.  Umu­
miy  tushunchalarni  aks  ettiruvchi
 
predmetlarning  miqdori  sanala-
 
digan  va  sanalmaydigan  bo‘lishi
 
mumkin.
Inson, stol, shoir — sanalmaydigan
 
umumiy tushunchalar.
XIX  asr  o‘zbek  shoiralari,  Nobel
 
mukofotini olganlar — sanaladigan
 
umumiy tushunchalar.
Ayiruvchi  tushuncha 
shunday  sinf
 
(umumiy)  tushunchasiki,  unda
 
aks etgan belgilar shu sinfning har
 
bir predmetiga xosdir.
Fan,  non.
To‘plovchi  tushuncha 
ham  sinf
 
(umumiy) 
tushunchasi 
bo‘lib,
 
u  aks  ettirgan  belgilar  shu  sinf-
 
ni  (umumiylikni)  tashkil  etuv-
 
chi  har  bir  predmetga  taalluqli
 
bolmaydi.  <
Qo‘shin,  o‘rmon.
Bo‘sh  hajmli  tushuncha 
real  vo-
 
qelikda  mavjud  bolmagan,  le­
kin  tushunchada  ifodalanadigan
 
buyum va hodisalarni aks  ettiradi.
Uchar gilam,  kentavr,  simob  den-
 
gizi.
Tushunchaning  mazmunini  unda  fikr  qilinayotgan  predmetning
 
muhim belgilari to‘g‘risidagi axborot tashkil etadi. 
Masalan,  «imij» 
tushunchasining  mazmunini  — odamlar  ongida  muayyan  shaxs, 
tashkilot  yoki boshqa  ijtimoiy  obektga  mos  keladigan,  idrok  eti- 
layotgan  obyekt  haqidagi  axborotni  o‘zida  mujassamlashtirgan 
va  ijtimoiy  xulq-atvorga  da’vat  etadigan  muayyan  sintetik  obraz 
haqidagi ma’lumot tashkil qiladi.
Mazmuni bo‘yicha tushunchalar olti  turga  (konkret,  abstrakt, 
musbat,  manfiy,  nisbatdosh,  nisbatsiz)  bolinadi:
212

---