|
dA=F-ds
-ga teng bo'ladi.(F = const):
A = ± Fs.
3.agar a - burchak o'tmas bo'lsa, ish manfiy bo'ladi, a=180o bo'lsa elementar ish dA=-F-ds -ga teng bo'ladi.
A = £ 6A
4.agar a=90o bo'lsa, ya'ni: kuch xarakat yo'nalishiga perpendikulyar bo'lsa, bajarilgan elementar
ish nolga teng bo'ladi (dA=0). lA = 0
kuchning ixtiyoriy m0m1 tugal ko'chishdagi (1.shakl) bajargan ishi tegishli elementar ishlarning integral yig'indilarining chegarasidan iborat bo'ladi: ixtiyoriy m0m1 ko'chishdagi kuchning bajargan ishi, shu xarakat yo'nalishidagi elementar ishlarning integral yig'indisiga teng ekan.
(M1)
yoki
(М0М1 ) = f FTds
(M0)
A (M1 )
A(M0MT) J (Fdx + Fydy + Fzdz) bo'ladi.
(Mo)
ishning o'lchov birligi si sistemasida - 1 djoul (1dj=1n-m=1kg-m2/c2), mkgss
sistemasida -1kg-m.
Q u v v a t
quvvat deb vaqt birligi ichidagi bajarilgan ishga aytiladi. agar ish bir maromda olib borilsa, u xolda quvvat N=A/t1, bu erda t1 - a ishni bajarishga ketgan vaqt. umumiy xolda, quvvat quyidagi formula orqali aniqlanadi,
N = dA/dt=Fi-ds/dt= Ft-v
demak, quvvat kuchning urinma o'qdagi tashkil etuvchisini tezlikka bo'lgan ko'paytmasidan iborat ekan.
quvvatning o'lchov birligi si sistemasida - 1 vatt (1vt=1dj/c), mkgss sistemasida -1kg-m/c.
texnikada quvvatning birligi sifatida 736 vt yoki (75 kg-m/c) ga teng bo'lgan 1 ot kuchi
ishlatiladi.
mashinaning bajargan ishini, uning quvvatini vaqtga bo'lgan ko'paytmasi orqali o'lchash mumkin. shu sababli ishning texnikada foydalaniladigan kilovatt-soat - dan iborat o'lchov birligi paydo bo'ldi (1 kvt-soa! 3,6x106 dj&367100 kgm).
274 shakl.
Harakati (yoki muvozanat holati) tekshirilayotgan moddiy nuqtalar yoki jismlar sistemasini, mexanik sistema deb ataladi. Agar mexanik sistemani tashkil etuvchi nuqta (jism)larning o`zaro ta`sirlari mavjud bo`lsa, u holda har bir nuqta (jism)ning holati, qolgan barcha nuqta (jism)larning holatiga uzviy bog`liq bo`ladi. Bunga klassik misol tarzida quyosh sistemasini olishimiz mumkin bo`lib, undagi barcha jismlar (Quyosh, planetalar va kometalar) o`zaro tortilish kuchlari orqali bog`langanlar.
Mexanik sistemaga ta`sir etuvchi -aktiv kuchlar va k-reaktsiya kuchlarini, -tashqi va -ichki kuchlarga ajratib yuboramiz (bu erdagi e - exterior, tashqi va i -interior, ichki so`zlarning birinchi harflaridan iborat). Berilgan mexanik sistemaga kirmagan jismlarning sistema nuqtalariga ta`sir kuchlari, tashqi kuchlar deb ataladi. Sistemani tashkil etuvchi nuqta yoki jismlarning o`zaro ta`sir kuchlari ichki kuchlar deb ataladi. Bunday ajratishlik shartli bo`lib, mexanik sistemani tanlab olishimizga bog`liq bo`ladi. Masalan, agar Quyosh sistemasini tanlab olsak, u holda er bilan Quyoshning o`zaro tortilish kuchlari ichki kuchlar hisoblanadi; agar er bilan Oyni bitta sistema deb qabul qilsak, Quyoshning tortilish kuchi endi tashqi kuch hisoblanadi. Ichki kuchlar quyidagi xossalarga ega bo`ladilar:
1. Mexanik sistemaning barcha ichki kuchlarining geometrik yig`indisi (bosh vektori) nolga teng bo`ladi. Dinamikaning uchinchi qonuniga asosan, ixtiyoriy olingan ikkita nuqtaning (274 shakl) o`zaro ta`sir va aks ta`sir kuchlari, bir to`g`ri chiziqda yotib, son qiymatlari teng, yo`nalishlari esa qarama-qarshi bo`ladi, shu sababli , -larning geometrik yig`indisi nolga teng bo`ladi. Xuddi shunday natijani ixtiyoriy olingan har bir ikkita nuqta uchun yozishimiz mumkin, demak: =0
2. Mexanik sistemaning barcha ichki kuchlarining ixtiyoriy markazga yoki o`qqa nisbatan olingan momentlarining yig`indisi (bosh momenti) nolga teng bo`ladi. Haqiqatdan ham, 274 shakldan ko`rinib turibdiki, agar ixtiyoriy olingan O nuqtaga nisbatan momentlarning yig`indisi mO( )HmO( )h0 bo`ladi. Xuddi shunday natijani ixtiyoriy o`qqa nisbatan olingan momentlar uchun ham isbot qilish mumkin, shu sababli mexanik sistema uchun; O( )=0 yoki x( )=0
Lekin yuqoridagilarga asosan, ichki kuchlar o`zaro muvozanatlashib, mexanik sistemaning harakatiga ta`sir qilmas ekan deb hisoblamaslik lozim, chunki bu kuchlar sistemaning turli nuqtalariga qo`yilgan bo`lib, shu nuqtalarning nisbiy harakatlariga ta`sir qilishi mumkin. Agar sistema absolyut qattiq jismdan iborat bo`lsa, u holda ichki kuchlarning yig`indisi o`zaro muvozanatlashgan bo`ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
