Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш 1

 
 Жадвалдаги қонунлар қоидалар товарга, тақсимлашаг реклама ва баҳо 
белгилашга тааллуқлидир. Товарга оид қоидлар унинг хавфсизлиги, таркиби 
маълум этилишини талаб қилиб, истеъмолчини ҳимоялайди. Масалан, кенг 
истеъмолдаги товарлар хавсизлиги тўғрисидаги Қонунга биноан хавфсизлик эмас 
товарларни синаш ва сотувдан олиб ташлаш ваколатига эга бўлган комиссия 
ташкил этилган. Қонунлар, жумладан Lanham Қонуни компаниянинг савдо 
белгиларини (товар маркаси ва компанияни идентификациялаш учун 
ишлатиладиган номлар ва символларни) ҳимоя қилади. 
Товарлар тақсимотига дахлдор қонунлар уч турдаги фаолиятга йўл 
қўйилмаслигига қаратилган:

---

«Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг 
маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш»
 
149 
- Эксклюзив савдо ҳудудларини белгилаб қўйиш, бунда ишлаб чиқарувчи 
воситачига (улгуржи ёки чакана савдогар) унинг товарини муайян районда 
сотишни мутлақ ҳуқуқини кафолатлайди; 
- Эксклюзив савдо битимларига, уларга кўра воситачи фақат шу 
компаниянинг маҳсулотини харид қилиши лозим бўлади; 
- Юкламали битимлар, уларга биноан воситачи ўзига керакли товарни олиш 
учун мазкур фирманинг бошқа товарини сотиб олиши лозим. 
Бундай чекловлар, суд ишлаб чиқарувчининг ҳаракатлари савдога тўсқинлик 
қилмоқда деб топсагина қўлланади.
Реклама тўғрисидаги қонунларга биноан Федерал савдо компанияси нопок 
ва чалғитувчи рекламани олиб ташлаш ваколатига эга. Шу тарзда комиссия 
“Warner Lambert” компаниясини “Listerine” оғиз гигиенаси воситасини 
шамоллашнинг олдини олади деган рекламани олиб ташлашга мажбур этди. Ундан 
ташқари, компанияга аҳолига олдинги хабарлар ёоғон эканлиги ҳақида ахборот 
бериш мажбуриятини юклади. Федерал савдо комиссияи болаларга қаратилган 
рекламани ҳам таъқиқлади. Бу реклама болаларни витаминларни соғлиққа зарарли 
миқдорларда истеъмол қилишга ундаши мумкин эди. 
Баҳо шакллантирилиш соҳасида давлат томонидан тартибга солиш бу 
борадаги уч фаолият турини чеклаб қўялди. Баҳо белгилашда рақобатчилар 
рақобатга йўл қўймаслик учун қайд этилган баҳо даражаларини сақлаб туриш 
ҳақида келишиб оладилар. “Ваҳшиёна” баҳо белгилашда компания бозорда 
ҳукмронлик ўрнатиш учуе баҳони таннархдан паст белгилайди, рақобатчилар 
бозордан сиқиб чиқарилгач, баҳоларни оширади. Ҳар иккала усулни ҳалол 
рақобатга зид деб ҳисоблайдилар. Шунинг учун улар Sherman Трестларга қарши 
қонунга зид деб топилади. Баҳо бўйича камситишда сотувчи воситачилдардан бир 
хил товарлар учун ҳар хил баҳоларда ҳақ олади. Roobinson-Patman қонуни бундай 
амалиётни таъқиқлайди. Пастроқ баҳо қўлланилиши товарни ҳар хил харидорлар 
сотиб олишидаги харажатлар билан асосланиши бундан мустасно (масалан, йирик 
партияда товар сотиб олиниши ёки транспорт харажатлари тежалиши). 
Таъкидлаш лозимки, Ўзбекистонда қабул қилинган “Рақобат тўғрисида”ги 
Қонунда бу жиҳатлар эътиборга олинган. Россия Федерацияда маркетингга 
дахлдор қонунчилик ривожланиши эътиборга лойиқ.
Маркетинг тадқиқотлари ўтказилишида 2006 йил 27 июлда қабул қилинган 
№149-ФЗ “Ахборот, ахборот технологиялари ва ахборотни ҳимоя қилиш 
тўғрисидаги” Қонунинг қоидаларига суяниш лозим. Унга кўра барча ахборот умум 
танишиш мумкин ахборотга ва танишиш федерал қонунлар билан чекланган 
ахборотга бўлинади. Умум танишиш учун ахборот фирма томонидан унинг 
ихтиёри билан ишлатилиши мумкин. Танишиш чекланган ахборот учун махфий 
режими мажбурийдир. Унга, хусусан давлат, тижорат, хизмат сирини ташкил 
этувчи ахборот киради. 

---

«Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг