Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш 1

маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш»
 
68 
oziq-ovqat mahsulotlarining ichki va tashqi bozorlarni marketing jihatidan tadqiq 
etilishini tashkil qilish, tarmoqni rivojlantirishning o’rta va uzoq muddatli dasturlarini 
ishlab chiqish hamda amalga oshirishda qatnashish, xom ashyoni chuqurroq qayta 
ishlashda va sifatli raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishni o’zlashtirishda tarmoq 
korxonalariga ko’maklashish, ular bilan ichki bozorni yanada ko’proq to’ldirish hamda 
eksportga yetkazib berish, oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda ilg’or xalqaro 
tajribani har tomonlama o’rganish, ishlab chiqarishni modernizatsiyalash hamda texnik 
jihatdan qayta jihozlashda, yuqori unumli zamonaviy innovatsion texnologiyalarni joriy 
etishda, mazkur maqsadlar uchun investitsiyalarni, avvalambor to’g’ridan-to’g’ri xorijiy 
investitsiyalarni keng jalb etish borasida ham talaygina ishlar amalga oshirilmoqda. 
Ma’lumki meva-sabzavotlardan ishlab chiqarilgan shakarli mahsulotlarning 
sensorik baholash ko’rsatkichlari ularga beriladigan texnologik ishlov berish uslublariga 
bog’liqdir.
Xom ashyolarga issiqlik bilan ishlov berish ularning xujayralarini mexanik 
strukturasi, kimyoviy tarkibi jemga qo’shiladigan umuman boshqa komponentlarning 
texnologik xususiyatlarini o’zgarishiga bevosita bog’liq bo’lib, ular jemlarning asosiy 
organoleptik xossalarini shakllantiradi. 
Buni aniqlash maqsadida Namangan muhandislik-texnologiya institutida 
o’tkazilgan tajriba natijalari jadvalda keltirilgan. Jadvalda keltirilgan ma’lumotlarga ko’ra 
sabzavotlarga shakar ishtirokida berilgan qisqa vaqtli va yuqori haroratli (100°С dan 
ortiq) issiqlik ishlovi ularning organoleptik xususiyatlariga yomon ta’sir qiladi. Jumladan 
sabzi va lavlagiga shakar aralashmasini ko’rsatilgan miqdorlarda suv ishtirokisiz 
pishirilganda uning rangi avval qizil rangga kirdi. Qizdirishni 60-70 minutlarida esa u 
to’q qizil qo’ng’ir rangga kirdi, sabzavotlarning bo’lakchalari qotib qoldi. Bunga sabab 
issiqlik ta’sirida va muhit kontsentratsiyasini yuqoriligi hisobiga sabzi va lavlagi 
tarkibidagi suvning intensiv tashqariga chiqishi bilan bevosita bog’liqligidir. Xuddi shu 
holat sabzi va topinamburdan jem tayyorlashda ham kuzatildi. Demak yuqori haroratli 
issiqlik bilan ishlov beriladiganda, sabzavotlarni intensiv suvsizlanishi kuzatilar ekan. 
Budan kelib chiqib, jemlarning organoleptik xossalarini shakillantiradigan issiqlik 
bilan ishlov berishning optimal sharoitlarini topishga harakat qildik.
O’tkazilgan tajribalar natijalariga ko’ra, sabzi va lavlagidan jem tayyorlash uchun 
avval sabzavot xom ashyosini pishirib olish so’ngra esa unga boshqa komponentlarni 
aralashtirish yaxshi natija berar ekan. Bunda sabzi va lavlagining tarkibidagi protopektin 
eruvchan pektinga aylanish va boshqa to’qimalar yumshashi yengillashadi. Shu yo’l bilan 
tayyorlangan xom ashyoni boshqa komponentlar bilan aralashtirilgandan so’ng jem 
pishirishni davom ettirish maqsadga muvofiq ekanligi isbotlandi.