Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш 1

маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш»
 
215 
Даромадлар пасайиши билан озиқланишга харажатлар мутлақ камаяди, 
лекин нисбатан ортади.
Озиқ-овқатга талаб аҳоли даромадларининг умумий ўсишисиз ҳам 
кенгайтилиши мумкин. Давлат бунга аҳоли даромадларининг табақалаштирилиши 
йўли билан кўмаклашади. Хусусан, даромадларни солиққа тортишнинг прогрессив 
шкаласини жорий қилиш уларнинг қамбағал қатламлар фойдасига қайта 
тақсимланишига олиб келади. Бу қатламларда озиқ-овқат маҳсулотларига 
талабнинг эластиклиги юқори бўлади.
Талабга баҳонинг таъсири (баҳо бўйича эластиклик) қишлоқ хўжалиги 
ривожаланиши даражаси турлича бўлган мамлакатларда бир хил эмас. Масалан, 
Ғарб мамлакатларида озиқ-овқат маҳсулотларига талаб фақат даромадлар 
бўйичагина ноэластик бўлмасдан, баҳо бўйича ҳам ноэластик. Бунда тўйинган 
талабга эга аграр бозорларнинг хусусияти намоён бўлмоқда. Талабнинг баҳо 
бўйича ноэластиклиги уни тартибга солишнинг баҳо механизми ҳаракатини 
қийинлаштиради ва амалда ҳатто баҳони пасайтириш йўли билан ҳам талабни 
кенгайтиришга имкон бермайди.
Талабнинг баҳо бўйича ноэластиклиги тўғрисидаги хулоса озиқ-овқат 
бозоридаги гўшт ва гўшт маҳсулотлари сингари товарларга нисбатан тўғри эмас. 
Бу маҳсулотлар билан таъминланганликнинг паст даражаси талабнинг баҳо 
ўзгаришига анчагина боғлиқлигини келтириб чиқаради. Нон маҳсулотлари ва 
картошка ҳақида бундай деб бўлмайди. Нон реал баҳоларининг ортишига 
қарамасдан унинг истеъмоли деярли ўзгармайди. Шундан хулоса келиб чиқадики, 
талаб баҳо бўйича ноэластик бўлган маҳсулот турларига талабни баҳони 
пасайтириш орқали ошириб бўлмайди.
Давлат баҳо механизмидан озиқ-овқат бозори конъюнктурасини тартибга 
солиш учун талаб даражаси ва амалдаги истеъмолни оқилона нормаларига етиб 
боргунга қадар фойдаланиши мумкин. Бу ҳолда талабга таъсир бюджетдан 
субсидиялаш ва озиқ-овқат чакана баҳоларини тартибга солиш сиёсати орқали 
амалга оширилади. Давлат аҳолининг ижтимоий ҳимояланмаган қатламларини 
субсидияласа озиқ-овқатга жами талаб муҳим равишда кенгайиши мумкин. Бу 
қатламларда озиқ-овқат маҳсулотларига талаб баҳо бўйича ҳам, даромад бўйича 
ҳам эластикдир.
Барқарор ривожланиш даврида ҳамда маҳсулот истеъмоли нормал 
даражадан паст эканлигида нон маҳсулотлари ва картошкадан ташқари кўпчилик 
маҳсулот турлари талабнинг даромадлар бўйича эластиклиги билан ажралиб 
туради. Нон маҳсулотлари ва картошкани истеъмол қилиш даражаси тавсия 
этиладиган нормалардан юқори бўлади. Энг юқори эластиклик коэффициенти гўшт 
ва гўшт маҳсулотларига тўғри келади. Бу шуни билдирадики, гўшт ва гўшт 
маҳсулотлари эҳтиёж тўла қондирилмаган маҳсулотлар тоифасига киради ва 

---

«Мева-сабзавотларни етиштириш, қайта ишлаш ва сотишнинг