Metrologiya va standartlashtirish

1-Topshiriq

Mavzu: Silliq silindrsimon va tekis birikmalarning qo’yim va o’tqazishlari
Sinov daftarchasining tartib raqami 26 (oxirgi raqam 6, undan oldingisi 2) 1.1-jadvaldan topshiriqni aniqlaymiz: Silindrlar bloki – klapan tutkichi diametri Ø25 H7/z7 mm. Gaz 53 Yuk avtomobili.

ST SEV 144-75 tavsiyasiga ko’ra (ilovadagi jadvaldan) ko’rilayotgan birikma uchun H7/z7 qo’nimni tanlaymiz.

1.2-Jadvaldan 7-kvalitet va oshirilgan nisbiy geometrik aniqlik bo’yicha bajarilgan, 18-50 mm o’lchamli detal uchun belgilangan shakl og’ishni aniqlaymiz 7 mkm.

Birikma detal sirtlarining g’adir-budirligi ularga ishlov berish turiga qarab topiladi. 1.3 – jadvaldan shularga mos xolda sirt g’adir-budirliklari Uzatmalarni qopqog’i Ra=0,32 mkm va uzatmalarni almashtirib qo’shish richagi Ra=0,63 mkm bo’ladi.

Birikmani ixtiyoriy masshtabda chizib unga o’lcham, o’tkazish va chegaraviy og’ishlarni quyamiz (1.6-rasm). Chegaraviy og’ishlar ilovadagi jadvaldan (ST SEV 144-75) tanlanadi: ES=+21 mkm; EJ=0 mkm; es=-97 mkm; ei=-64 mkm.

Birikma detallarini chizib (1.6-rasm) birikuvchi sirtlarga o’lchamlarning chegaraviy og’ishlarini, ST SEV 368-76 bo’yicha sirt shakl va joylashish og’ishlarni, hamda ST SEV 144-75 bo’yicha g’adir-budirliklarning shartli belgilari bilan qiymatini qo’yamiz.

Silindir bloke – klapan tutkichi qo’yim maydonini ixtiyoriy masshtabda chizamiz. Detallarini chegaraviy o’lchamlarini va qo’yim hamda o’tqazish tavsifnomalarini hisoblaymiz.

Teshikning eng katta chegaraviy o’lchami:

D_max=D_n+ES=25+0,021=25,021 mm

Teshikning eng kichik chegaraviy o’lchami:

D_min=D_n+EJ=25+0=25 mm

Valning eng katta chegaraviy o’lchami:

d_max=d_n+es==25+0,097=25,097 mm

Valning eng kichik chegaraviy o’lchami:

d_min=d_n+ei=25+0,064=25,064 mm

Teshik qo’yimi:

TD=ES-EJ=21 mkm =0,021 mm

Val qo’yimi:

Td=es-ei=97-64=33 mkm =0,033 mm

Eng katta oraliq:

S_max=ES-ei=21-64=-43 mkm=-0,043 mm

Eng kichik oraliq:

S_min=EJ-es=-97 mkm =-0,097 mm

O’rtacha oraliq:

S_o’rt=(S_max-S_min) =(-43+97)=54 mkm

O’tqazish oraliq qo’yimi:

TS=TD+Td=21+33=54 mkm =0,054 mm

Silindrik sirt shakllarining nisbiy geometrik aniqligini (normal, oshirilgan va yuqori) belgilash tavsiyalari:

• 
  Normal. Siljish ravonligiga yoki eng kam ishqalanishga alohida talablar qo’yilmagan, nisbatan kam tezlikda siljish va yuklanishda harakatlanuvchi, hamda markazlashtirish aniqligi va taranglikning mukamallanganligiga yuqori talablar quyilgan, zaruriyat tug’ilganda qismlarga ajraluvchi va qayta yig’uvchi taranglik o’tqazish birikmalardagi sirtlar.
  
• 
  Oshirilgan. Siljish ravonligiga va biriktirish zichligiga shirilgan talablar qo’yilgan, o’rtacha tezlikda va yuklanishda xarakatlanuvchi, hamda katga tezlik va yuklanish, zarb, tebranishlar sharoitida aniqlik va chidamlikka oshirilgan talablar qo’yilgan va o’tuvchan o’tqazish birikmalardagi sirtlar.
  
• 
  Yuqori. Siljish ravonligiga, ishqalanishni kamayishiga va birik­tirish zichligiga yuqori talablar qo’yilgan, yuqori tezlikda va yuklanishda harakatlanuvchi, hamda katta tezlik va yuklanishlar, zarb, tebranishlar sharoitida aniqlikka va chidamlikka oshirilgan talablar qo’yilgan taranglik va o’tuvchan o’tqazish birikmalardagi birikma sirtlari.